جوابی كه مرحوم آخوند دادند به اینجا منتهی شد
[1]كه در باب حركت جوهریه، در
عین اینكه امر ثابتِ بالفعل من جهةٍ و بالقوة من جهةٍ وجود ندارد، ولی امر بالفعل من
جهة و بالقوة من جهة [اُخری ] وجود دارد؛ یعنی ایشان میان این دو تفكیك كرد و
گفت: ما به موضوع احتیاج داریم و موضوع یعنی امر بالفعل من جهة و بالقوة من
جهة [اُخری ] . شما امر بالفعل من جهة و بالقوة من جهة [اُخری ] را مساوی با امر
ثابتِ بالفعل من جهة و بالقوة من جهة [اُخری ] گرفته اید، در حالی كه این، ضرورتی
ندارد.
اگر بگویید «هر حركتی نیاز دارد به امر ثابتِ بالفعل من جهةٍ و بالقوة من جهةٍ
[اُخری ] » ، می گوییم: آنچه كه برهان اقتضا می كند این است كه هر حركتی نیاز دارد
به امر بالفعل من جهة و بالقوة من جهة [اُخری ] ، و در باب حركت جوهریه هم،
همیشه چنین چیزی هست؛ یعنی در حركت جوهریه همیشه امر بالفعل من جهة كه
خارجٌ من القوة الی الفعل باشد هست، ولی چنین نیست كه امر بالفعل من جهة خارج
شود در حیثیتی غیر از حیثیتی كه در آن بالفعل است.
این حرف، حرف خوب و دقیقی بود از مرحوم آخوند در باب حركت.
[1] - . نمی خواهیم جواب را تكرار كنیم.