حاجی به شكل دیگری به مرحوم آخوند ایراد گرفته است. او می گوید این بحث
شما بحث لفظی است؛ چون همه قبول دارند و خود شما هم قبول دارید كه یك
جریان دائمی در عالم وجود دارد كه به آن حركت دوریه فلك یا حركت وضعی
فلك می گویند، و همین امر دائم را می توان با این تعبیر بیان كرد: وضع
[1]متجدد
فلك. اسم آن تجدد دائم «حركت» است. پس در عالم یك وضع متحرك
دائم التحرك وجود دارد. چنین حقیقتی وجود دارد خواه آنكه وضع متجدد را منشأ
انتزاع بدانیم و بگوییم تجدد از آن انتزاع می شود و حركت نامیده می شود، و خواه
آنكه بگوییم آنچه حقیقت دارد نفس تجدد است؛ این در اصل مطلب تغییری ایجاد
نمی كند. [به عبارت دیگر: ] به هرحال یك امر متجدد دائم التجدد كه می تواند رابط
میان حادث و قدیم واقع شود وجود دارد، خواه آن امر واقعی حقیقتی باشد كه
حركت صفت انتزاعی آن است، و خواه نفس حركت باشد. پس این نزاع شما لفظی
است.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج12، ص: 144
این دو ایرادی بود كه محشّین در اینجا بر مرحوم آخوند وارد كرده اند، ولی
ظاهرا این ایرادها بر مرحوم آخوند وارد نیست.
[1] - . مقصود از «وضع» همان اصطلاح معروف است كه می گویند هر جسمی دارای وضع است، اما این «وضع» ثابت نیست بلكه متجدد است، آنهم نه یك وضع متجدد غیردائم بلكه وضع متجدد دائم التجدد.