به شكل دیگری هم می شود ایراد گرفت كه البته كسی به این شكل ایراد نگرفته
است. آن شكل دیگر این است: بحث شما راجع به سه امر متناسب بود: زمان،
مسافت و سرعت. ما در مورد این سه امر قبول داریم كه اگر دو حركت در دوتا از
مجموعه آثار شهید مطهری . ج12، ص: 557
اینها متفق بودند در سومی هم متفق اند و اگر در یكی متفق بودند و در دومی به نسبت
معین اختلاف داشتند، در سومی هم به همان نسبت اختلاف دارند. ما این را قبول
كردیم، ولی آنچه شما در مقام مثال آوردید این نیست. شما در مقام مثال گفتید: «اگر
دو حركت مسافتشان یكی باشد» و بعد نگفتید در زمان یا سرعت به نسبت معین
اختلاف داشته باشند، بلكه امر چهارمی را بیان كردید كه همان معاوق بود. معاوق
جزء ثلاثه متناسبه نیست. آنچه شما در مقدمه گفتید- كه مقدمه درستی هم بود- این
بود كه «اگر دو حركت در یكی از این ثلاثه متناسبه متفق بودند و در دومی اختلاف
داشتند، در سومی هم به همان نسبت اختلاف دارند» ولی در مثال گفتید «این دو
حركت در مسافت اتحاد دارند» و بعد به جای اینكه زمان یا سرعت را به عنوان
آنچه در آن اختلاف دارند بیاورید، معاوق را در كار آوردید و گفتید «اینها (یعنی
جسم ب و جسم ج) در معاوقت با یكدیگر اختلاف دارند» . این چه ربطی دارد به
اینكه جسم «ج» با جسم «الف» كه اصلا معاوق ندارد، یكی از آب در بیایند؟ ! جسم
«الف» و جسم «ب» مسافت واحدی را در دو زمان طی كرده اند، یكی در یك ثانیه
طی كرده و دیگری در ده ثانیه. نتیجه این است: پس سرعت اینها هم به همین نسبت
است؛ یعنی سرعت عدیم المیل ده برابر سرعت ذی المعاوق است. خوب، این حرف
درستی است كه به حرف شما ارتباط ندارد. شما در تناسب دوم می گویید:
ذی المعاوق القویّ مسافتی را در یك ثانیه طی كرده و ذی المعاوق الضعیف همان
مسافت را در ده ثانیه طی كرده است. اتفاقشان در مسافت است و اختلافشان در
معاوقت. اشكال این است: معاوقت جزء ثلاثه متناسبه نیست.
توجه داشته باشید كه مدعا این است كه سرعت و بطوفقط و فقط به معاوقت
بستگی دارد و اگر معاوقی نباشد سرعت، غیر متناهی است؛ یعنی می خواهیم ثابت
كنیم كه حد معین از سرعت و بطوبه معاوقت بستگی دارد. اگر بخواهیم با این
براهین این مطلب را ثابت كنیم، تا اینجا كه فعلا رسیده ایم می گوییم این براهین قابل
مناقشه است؛ البته نمی خواهیم بگوییم این مناقشه ها باز قابل مناقشه نیست، ما فعلا
فقط مناقشه ها را ذكر می كنیم.