مسأله دیگر كه به همین مسأله موضوع هم مربوط می شود، مسأله ربط متغیر به ثابت
است. از نظر خود مرحوم آخوند قویترین و یا یكی از قویترین استدلالهای ایشان بر
اثبات حركت جوهریه، ربط متغیر به ثابت است. ایشان می گوید: بدون اینكه قائل به
حركت در جوهر بشویم امكان ندارد مسأله ربط متغیر به ثابت توجیه شود. از
كسانی كه بعد از ایشان آمده اند، بعضی مانند میرزای جلوه اصلا حركت جوهریه را
قبول نكرده و گفته اند «هیچ ضرورتی ندارد كه ربط متغیر به ثابت را با حركت
جوهریه توجیه كنیم» و بعضی دیگر نظیر آقای طباطبایی كه حركت جوهریه را
قبول دارند، از لابلای حرفهایشان و حاشیه هایی كه در اینجا زده اند معلوم می شود
در اینكه مسأله «ربط متغیر به ثابت» جز با حركت جوهریه قابل توجیه نباشد، لااقل
تردید دارند. این در حالی است كه مرحوم آخوند نهایت درجه عنایت به این مطلب
دارد كه ربط متغیر به ثابت، جز با حركت جوهریه قابل توجیه نیست.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج12، ص: 688
به نظر ما این از بحثهایی است كه باید به آن پرداخت. ما چون مكررا وعده داده
بودیم، برای اینكه خلف وعده نكرده باشیم و مخصوصا برای رفع اشكالات میرزای
جلوه و امثال او، این بحث را دوباره طرح می كنیم.