اینجاست كه حرف این آقایان این است
[1]كه هر حركتی در عالم، جنگ است. البته
این با آن تضاد دیالكتیكی كه [امروزیها] می گویند، فرق می كند. هر وقت اسم تضاد
و حركت می آید فورا حرفهای اینها در ذهنتان نیاید. این حرف در فلسفه ما، بیان
یك نوع رابطه خاص تضاد و حركت است، كه حركت همیشه در میان دو قوه به
وجود می آید. قبلا خوانده ایم كه حركت احتیاج به قوه فاعلی دارد: كلّ متحرّك
یَحتاج إلی مُحرّك. الان رسیده ایم به این مطلب كه حركت احتیاج به تحدید دارد؛
یعنی هر حركتی احتیاج دارد به اینكه در حد معینی از سرعت باشد؛ چون اگر
سرعتش از نظر شدت بی نهایت باشد به این معناست كه در لا زَمان واقع شود و این،
محال است، و اگر از نظر كندی هم در بی نهایت باشد به این معناست كه صفر باشد.
پس سرعت حركت باید در یك حد معین بین صفر و لانهایت باشد. قوه فاعلی
موجِد اصل حركت است ولی محدِّد حركت نیست. محدِّد حركت، قوه ای است كه
متضاد و مانع آن است. پس همیشه هر حركتی كِفاح (یعنی جنگ) است میان قوه ای
كه می خواهد آن را پیش ببرد و قوه ای كه مانع است. اگر قوه فاعلی نباشد سرعت
حركت صفر است، و اگر قوه فاعلی باشد و قوه مانع نباشد حركت باید به سرعت
لا یتناهی پیش برود و این، یعنی حركت در لا زَمان واقع شود كه محال است.
[1] - . آنها این گونه تعبیر نكرده اند، بلكه لازمه حرفشان این است. از این جهت حرف این آقایان در قسمتهایی به حرفهای امروزیها نزدیك می شود.