حرف آقایان این است: اینكه حركت در چه درجه ای از سرعت باشد، به ذات
حركت مربوط نیست، بلكه باید یك علت خارجی آن را در یك حد معین متعین
كند؛ حیوان اقتضا نمی كند انسان باشد یا بقر یا فرس، اگر انسان شد علت دیگری
اقتضا كرده است.
آنوقت مقدمه بعد این است: هیچ علتی نمی تواند حركت را در مرتبه ای معین
قرار دهد، نه طبیعت، نه قاسر و نه چیز دیگر، الاّ معاوق. حرف آقایان این است كه
بودن حركت در درجه معین، از ذات خود حركت نمی تواند باشد، بلكه باید چیز
دیگری حركت را در حدی معین از سرعت قرار دهد. آن كه حركت را ایجاد می كند
علت فاعلی است. علت فاعلی در حركت طبیعی طبیعت است و در حركت غیر
طبیعی قاسر. بعد می گویند
[1]: طبیعت و قاسر نمی توانند محدِّد باشند، پس محدّد
حركت و آن كه به حركت میزان معینی از سرعت می دهد فقط و فقط معاوق است.
اگر معاوق نباشد لازم می آید حركت حد نداشته باشد یعنی در لا زَمان واقع شود، و
«حركت در لا زَمان واقع شود» یعنی حركت حركت نباشد.
[1] - . ما بیان این مطلب را بعدا عرض می كنیم.