مطلب دیگری كه باید عرض كنیم
[1]این است كه مرحوم آخوند در بسیاری از مواقع
مطلبی را بنا بر مبانی دیگران ذكر می كند نه مبانی خودش؛ چون بنا بر مبنای خودش
مجموعه آثار شهید مطهری . ج12، ص: 405
مطلب به شكل دیگری نزدیك به این بیان ذكر می شود.
قبلا خوانده ایم كه دیگران به «حركت» به عنوان یك عرض نگاه می كنند و
حتی شیخ اشراق اصلا حركت را یك مقوله مستقل عرضی می داند. مرحوم آخوند نه
حركت را یك مقوله مستقل عرضی می داند و نه داخل در هیچ مقوله ای از مقولات
اعم از مقولات عرضی و مقوله جوهر، بلكه معتقد است كه «حركت» نحوه وجود این
مقولات است. پس بنا بر مبانی ایشان «حركت» از سنخ وجود است نه از سنخ
ماهیت كه این بحثها در آن مطرح شود كه «آیا از مقوله جوهر است یا مقوله
عرض؟ » . در واقع «حركت» مثل خودِ حقیقت وجود است كه بالتبع و بالعرض جوهر
یا عرض است؛ یعنی به وجود جوهر به تبع ماهیت جوهر نسبت جوهریت می دهیم
و به وجود عرض به تبع ماهیت عرض نسبت عرضیت می دهیم. ولی مرحوم آخوند
در اینجا طوری بحث كرده است كه گویی حركت را عرضی از اعراض می داند. البته
گرچه طرز بحث چنین است، ولی در نتیجه چندان تفاوتی نیست.
[1] - . این مطلب را بارها گفته ایم.