اما مطلبی كه از شیخ در طبیعیات شفا نقل می كنند این است: «و اعلم أنّه لیس
للمتحرك و الساكن و المتكوّن و الفاسد، اولٌ هو متحركٌ فیه أو ساكنٌ فیه أو متكوّنٌ
فیه أو فاسدٌ فیه؛ إذ الزمان منقسمٌ بالقوة الی غیرالنهایة» . این مطلب بعد از آن بوده
است كه شیخ راجع به «ابتدا» بحث كرده و گفته «ابتدا» دو معنی دارد و بعضی اشیاء
به یك معنا ابتدا دارند كه اشیاء دیگر ندارند و بعضی دیگر به معنی دیگر ابتدا دارند
كه اشیاء دیگر ندارند. شیخ فرموده: یكی از معانی «ابتدا» این است كه شی ء آنِ اول
مجموعه آثار شهید مطهری . ج12، ص: 323
وجود دارد؛ یعنی وجودش در یك «آن» پیدا می شود و بعد ادامه پیدا می كند. آنیات
از این قبیلند؛ یعنی وجودشان در «آن» حادث می شود و بعد در زمان امتداد پیدا
می كند، پس «ابتدا» به معنی آنِ اول وجود، دارند.
بعد فرموده: اما بعضی از امور ابتدا دارند ولی نه به معنای آنِ اول وجود، بلكه به
معنای بدایت وجود؛ یعنی یك وجودِ واقع در زمان دارند كه طرف وجودش- نه
خود وجودش- منطبق است با یك «آن» ؛ وجودش در «آن» نیست بلكه در زمان
است، ولی حدِ وجودش در «آن» است، بر خلاف قسم اول كه وجودش در «آن»
است و بعد ادامه پیدا می كند.
شیخ این مطلب را قبلا گفته و این «و اعلم» به این مطلب می خورد. می فرماید:
بدان كه شی ء متحرك یا ساكن یا متكوّن یا فاسد، اولِ وجود ندارد؛ یعنی این گونه
نیست كه اول وجودش در «آن» واقع شود و بعد ادامه پیدا كند، ابتدای به این معنا
ندارد. در آخر تعلیلی ذكر می كند و می گوید: إذ الزمان منقسم بالقوة الی غیرالنهایة؛
یعنی زیرا زمان بالقوه الی غیرالنهایه منقسم است.