مرحوم آخوند این مطلب را اینجا ذكر می كنند. حاجی كه قائل به حركت توسطی
است همیشه حرفهایش بر مبنای همین نقطه سیاله در مسافت و حركت سیال در
حركت- كه همان حركت توسطی باشد- و آنِ سیال در زمان است. ولی خود مرحوم
آخوند در جاهای دیگر این مطلب را انكار می كند. از جمله در بحث جواهر و
اعراض
[1]صریحا این مطلب را انكار می كند و می گوید این یك امر اعتباری است و
در واقع و نفس الامر نقطه سیالی كه خط را رسم كند وجود ندارد. بالاتر اینكه شیخ
در الهیات شفا- و احتمالا در طبیعیات هم- این مسأله را طرح می كند و بعد می گوید:
«این یك امری است كه انسان برای مبتدی بیان می كند و می گوید خط با سیلان
نقطه به وجود می آید، ولی در واقع و نفس الامر این طور نیست» . مرحوم آخوند در
تعلیقاتی كه در شفا دارد نیز به تفصیل در این باره بحث می كند و این مطلب را انكار
مجموعه آثار شهید مطهری . ج12، ص: 310
می كند و می گوید چنین چیزی نیست. واقعا هم همین طور است و چنین چیزی
نیست و این فقط امری است كه انسان توهم می كند. خود مرحوم آخوند با براهینی
ثابت كرده اند كه خط، سیلان نقطه نیست. وقتی كه خط، سیلان نقطه نباشد، حركت
قطعی هم سیلان حركت توسطی نیست، و زمان هم سیلان «آن» نیست.
فعلا همین مقدار كافی است. به هرحال اینجا اگرچه ظاهر عبارت این است كه
مرحوم آخوند آنِ سیال را قبول دارد، ولی با توجه به اینكه در جاهای دیگر مطلب
را رد كرده است، توجیه بیان ایشان این است كه ابتدائا توهم می شود كه خط از
سیلان نقطه به وجود می آید ولی در واقع و نفس الامر چنین نیست.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج12، ص: 311
[1] - . جلد دوم چاپ قدیم، صفحه 12.