آنوقت اینجا مسأله دیگری مطرح می شود: اگر شیئی كه وجود تدریجی دارد عدم
تدریجی هم داشته باشد، زمانِ وجود تدریجی با زمانِ عدم تدریجی چه نسبتی
دارند؟ همزمانند. اگر همزمان باشند معنایش این است كه همان زمان وجود حركت،
مجموعه آثار شهید مطهری . ج12، ص: 313
زمان عدم حركت هم هست
[1]. اگر این را بگوییم، یك حرف عجیب و غریبی
سر برمی آورد و آن اینكه بنا بر اینكه حركتْ زمان وجودش عین زمان عدمش باشد،
در زمان واحد، هم موجود است هم معدوم
[2]، پس تمام زمان وجود حركت تمام
زمان عدمش هم هست. بنابراین آیا یكی از بدیهی ترین مسائلی كه در منطق و
فلسفه مطرح است، یعنی امتناع اجتماع نقیضین، نقض نمی شود؟
[1] - . این همان مسأله ای است كه ما در آن فصلی كه در جلسه قبل هم به مناسبتی به آن اشاره كردیم، در جواب فخررازی كه گفته بود «إنّ لی فی خروج الشی ء من القوّة إلی الفعل تدریجا تشكیكا» درباره آن بحث كردیم و در جاهای دیگر هم مكررا بحث كرده ایم.
[2] - . بعد كه این شی ء تمام بشود، دیگر عدم تدریجی نداریم و اگر هم عدمی فرض شود، عدم وجود تدریجی نیست، به معنای دیگری است كه بعدا عرض می كنم.