ولی متأسفانه ذیل این عنوان این مبحث مطرح نشده است و حتی آقای طباطبایی
هم در حاشیه این جهت را بحث نكرده اند. سرّ مطلب این است كه آنچه در اینجا
مرحوم آخوند بحث كرده همان حرفهای فخر رازی است و در كلام فخر رازی بحث
درباره تعدد زمان به حركت و تعدد حركت به زمان بحث در تعدد واقعی نیست،
بلكه بحث در همان تعددهایی است كه در فصل پیش گفتیم. در فصل قبل گفتیم
«آن» عاد زمان است، به این معنا كه یك زمانی كه در ذات خودش واحد است، به
مجموعه آثار شهید مطهری . ج12، ص: 335
اعتبار «آن» ها كثرت در آن اعتبار می كنیم؛ یعنی زمان چون كمیت است قابل تقسیم
به اجزاء است و هر دو جزئی حد مشتركی دارند كه نام آن «آن» است، پس «آن» ها
سبب می شوند كه زمان اعتبارا به اجزائی تقسیم شود و یك كثرت اعتباری پیدا كند.
حال می گوییم: حركت هم همین طور است؛ یعنی به اعتبار تقسیم زمان،
حركت هم تقسیم می شود. می گوییم زمان عاد حركت است به آن معنا كه «آن» عاد
زمان بود، نه اینكه كثرت واقعی در كار باشد، چطور؟ مثالش خیلی واضح است.
زمان در طبیعتِ خودش یك واحد متصل است. ما در مثال یك مقدار از زمان را در
نظر می گیریم. فرض كنید امروز در قم از اول طلوع آفتاب تا غروب آفتاب چهارده
ساعت بوده است. این زمان در ذات خودش یك واحد متصل است. همچنین فرض
كنید یك حركتی هم از اول طلوع آفتاب تا غروب آفتاب ادامه داشته است؛ مثلا
اتومبیلی از شهری از شهرهای ایران اول همان لحظه ای كه آفتاب در قم طلوع كرده
حركت كرده و لحظه ای كه آفتاب در قم غروب كرده ایستاده است. در اینجا ما این
چهارده ساعت را كه یك واحد متصل است، به وسیله «آن» تعدید می كنیم و
می گوییم «از طلوع آفتاب تا ساعت هشت صبح، از هشت صبح تا ده صبح، از ده
صبح تا اول ظهر» و همین طور این زمان را قسمت قسمت می كنیم. آن اتومبیلی هم
كه در این چهارده ساعت حركت می كرده، از اول طلوع آفتاب تا ساعت هشت
صبح یك مقدار حركت كرده كه منطبق بر این زمان است، از هشت صبح تا ده صبح
مقداری دیگر حركت كرده كه باز منطبق بر این زمان است، و همین طور. ما با «آن»
زمان را تكثیر كردیم و با زمان هم حركت را تكثیر می كنیم و می گوییم «آن حركتی
كه از طلوع آفتاب تا هشت صبح انجام شد، آن حركتی كه از هشت صبح تا ده صبح
انجام شد، آن حركتی كه. . . » . با اینكه آن حركت هم در ذات خودش یك واحد است،
ولی چون با «آن» زمان را تقسیم كردیم، با اقسام و اجزاء زمان، حركتی كه در این
زمان واقع شده نیز تقسیم پذیرفته است. این، معنی تعدد حركت است به زمان
[1].
[1] - . در اینجا بحث در مورد تعددی است كه هر حركتی با زمان خودش پیدا می كند.