اینجا ممكن است كسی به مرحوم آخوند ایراد بگیرد كه این اشكال شما، بر مبنای
شما درست است نه بر مبنای شیخ، چون شیخ قائل به تغیر در طبیعت فلك نیست. و
بلكه ایراد به شما وارد است؛ چون شما كه قائل به تغیر در طبیعت فلك هستید، به
جهت حركت جوهریه است و دلیل و برهان شما بر حركت جوهریه، همان ربط
متغیر به ثابت است (یعنی از باب این كه رابط متغیرها با ثابت باید متغیر باشد، قائل
هستید به این كه طبیعت فلك متغیر است) ؛ امثال شیخ می گویند وقتی حركت رابط
باشد، پس ما دلیل [بر حركت جوهریه ] نداریم و [وقتی حركت جوهریه ثابت نشد]
وجهی ندارد كه طبیعت فلكْ متغیر باشد.
خلاصه ممكن است كسی این طور ایراد بگیرد كه شما در اینجا نوعی مصادره
به مطلوب كرده اید؛ چون اصلا بحث در همین است كه طبایع جوهری و از جمله
طبیعت فلكی متغیرند یا متغیر نیستند، و شیخ و امثال او هم اگر قائل به تغیر در
طبیعت جوهری بودند ممكن بود در ربط متغیر به ثابت همان حرف شما را بزنند،
ولی آنها تغیر در طبیعت جوهری را (چه در فلك و چه در غیر فلك) محال می دانند
و لذا حركت وضعی را رابط دانسته اند. به عبارت دیگر: شما كه قائل به حركت
جوهریه هستید گفته اید «طبیعت اشیاء و از آن جمله طبیعت فلك متغیر است» و
دلیلتان هم همین ربط متغیر به ثابت است؛ آنها می گویند «ما رابطی غیر از این
داریم» ، و وقتی رابطی غیر از این پیدا شد دلیل شما از درجه اعتبار ساقط است.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج12، ص: 160