عرض كردیم كه روح بحث درباره حدوث زمانی عالم است كه بحثی بوده مورد
اختلاف فلاسفه و متكلمین. فلاسفه قائل به حدوث ذاتی عالم هستند نه حدوث
زمانی عالم به این معنا كه عالم در كل و مجموع خودش- كه از جمله آن مجموع
خود زمان است- زمانا حادث است یعنی تمام این عالم با همه ابعاض و اجزاء و
همه عناصر و مركبات و همه افلاك و غیر افلاك زمانا حادثند یعنی مسبوق به عدم
زمانی هستند یعنی اینها با زمانشان مجموعا مسبوقند به عدم زمانی كه آن عدم
نوعی تقدم دارد بر این وجود. فلاسفه منكر این مطلب بوده و هستند و معمولاً از دو
راه وارد می شوند، یكی از راه برهان اِنّی به یك معنا، و یكی از راه برهان لمّی.