امر دیگری كه گفتم «حق بود در اینجا مرحوم آخوند آن را توضیح می داد» این
است: مسأله حدوث جز با مسأله حركت حل نمی شود. بنا بر نظریه كون و فساد،
حدوثْ یك امر عرضی اتفاقی است؛ چون می گوییم این شی ء به دلیل اینكه علتش
در این زمان بوده وجودش مقارن شده است با یك «آن» كه قبل از آن «آن» معدوم
بوده است و زمان قبل ظرف عدمش بوده است و این «آن» زمان حدوثش است و
زمان بعد از این «آن» هم زمان وجودش است. پس حدوث یك حادث یك امر
عرضی اتفاقی می شود؛ یعنی اشیاء كه موجود می شوند، از مقارنتی كه با زمان دارند
(زمان جزء وجود اشیاء نیست) ، [حدوث آنها] انتزاع می شود. وقتی علت، این
شی ء را در این «آن» ایجاد كرد، قبل از این «آن» زمانْ ظرف عدمش بوده و بعد از
این «آن» زمان می شود ظرف وجودش. حدوث یعنی این وجودی كه فعلا زمان
ظرف وجودش است و قبلا زمان ظرف عدمش بوده. پس حدوث از رابطه وجود
شی ء با یك امر مقارن به نام زمان انتزاع می شود. این بنا بر نظریه قدما بود.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج12، ص: 742
ولی بنا بر نظریه مرحوم آخوند كه همه چیز در طبیعت با حركت توجیه می شود
درست است كه بگوییم «حدوث ذاتی وجود است» ؛ اولا چون قائل به اصالت
وجود هستیم می گوییم ماهیت این صفات را بالعرض و بالتبع دارد و آن كه حادث
است وجود است. بعد می گوییم: وجود در هر مرتبه از مراتب زمانی كه قرار بگیرد
آن مرتبه عین ذاتش و مقوم ذاتش است. بعد هم وجود زمانی یعنی وجود متجدد
بالذات؛ یعنی وجودی كه تجدد و حدوث عین حقیقت آن است. این است معنای
اینكه حدوث ذاتی وجود است.
این مطلبی است كه در لابلای حرفهای مرحوم آخوند در اینجا آمده است و
مطلب خیلی خوبی است گو اینكه خود ایشان خوب این مطلب را تشریح نكرده اند.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج12، ص: 743