خود مرحوم آخوند حرف بهمنیار را كه گفته «تقدم بالزمان تقدم حقیقی نیست» این
گونه توجیه می كند: برای اینكه زمان وحدت اتصالی دارد و وحدت اتصالی مساوی
مجموعه آثار شهید مطهری . ج12، ص: 784
است با وحدت شخصی. زمان از نظر ذات خودش یك واحد است و كثرت و اجزاء
ندارد و اجزائی كه ما برای زمان درك می كنیم به حسب ذهن است؛ یعنی ذهن است
كه این متصل واحد را به اجزائی تقسیم می كند. پس وقتی جزء بودن اجزاء به ذهن و
توهم ما بستگی دارد، تا وقتی كه برای زمان اجزاء اعتبار نكنیم تقدم و تأخری در
كار نیست. وقتی اجزاء داشتن زمان به اعتبار ذهن است، به طریق اولی تقدم و تأخر
اجزاء زمان هم به اعتبار ذهن است. پس معنی حرف بهمنیار این است كه تقدم و
تأخر اجزاء زمان ذهنی و وهمی است، نه اینكه بخواهد بگوید بازگشت تقدم و تأخر
اجزاء زمان به تقدم بالطبع است.
این بود توجیه مرحوم آخوند برای حرف بهمنیار.