إِنّا سَنُلْقِی عَلَیْكَ قَوْلاً ثَقِیلاًای پیامبر شبها بپاخیز، به ترتیبی كه گفتیم قرآن تلاوت كن، كه عن قریبٍ
سخنی سنگین به تو القا خواهد شد (خیلی عجیب است) ، كلامی سنگین به تو القا خواهد شد،
باری بسیار سنگین به دوش تو گذاشته خواهد شد. چه تناسبی هست میان آنها و این؟ از حالا به
پیغمبر می گوید شب خیز باش، اینچنین قرآن را تلاوت كن
[1]. این شب خیزیها مقدمه چیست؟ البته از
آن نظر كه به شخص پیغمبر مربوط می شود. می فرماید ما سخنی سنگین به تو القا خواهیم كرد، و
در واقع باری سنگین به دوش تو خواهیم نهاد. این نشان می دهد كه شب خیزی، عبادت، التجاء به
خداوند، خلوت با خدا، انس با خدا به انسان نیرو می بخشد
[2]و توان می دهد، به او آمادگی می دهد
برای تحمل وظایف بسیار دشوار.
گفتیم این سوره جزو سوره های اول است. بعضی گفته اند دوم، بعضی گفته اند سوم و شاید
حداكثر گفته اند چهارم و پنجم. هنوز آیات دیگر قرآن، سوره های بزرگ قرآن نازل نشده و
دستورهای دیگر نیامده است. اشاره به وحیها، دستورها و آیات آینده است كه بعدها خواهد آمد.
می فرماید كه ما سخنی سنگین به تو القا خواهیم كرد. این كلمه «سنگین» را باید معنی كنیم.
ثقیل از ماده ثقل است كه ثقل همان سنگینی است. معمولاً لغات در ابتدا برای امور مادی
وضع می شود. جسمی را می گوییم سنگین است. مثلاً می گوییم این سنگ سنگین است، آن سنگ
دیگر سبك است، این انسان وزنش سنگین است، آن یكی دیگر سنگین نیست. ولی می بینیم
سنگینی را انسان در مورد معانی و در غیر امور جسمی هم به كار می برد. مثلاً اگر كسی مطلبی را
القا كند كه فهمش دشوار باشد، می گویند كه مطلب سنگینی بود، با اینكه مطلب وزن ندارد كه
بگوییم سنگین است. یك نوع تشبیهی است یا بگوییم یك نوع تعمیمی است كه سنگینی را از
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 44
مادیات به معنویات [سرایت می دهند. ] یا حتی اگر كسی بیانش دشوار باشد (نه از باب اینكه
مطلبی كه می گوید و القا می كند دشوار است بلكه خود بیانش پیچیده است) می گویند بیان فلان
كس سنگین است. همچنین مأموریتهایی كه به عهده اشخاص می گذارند. بعضی مأموریتها
مأموریتهای ساده است و انسان آن را به آسانی، بی خطر و بدون زحمت و مشقت انجام می دهد.
ولی بعضی از مأموریتهاست كه انسان باید هزاران رنج و سختی و مشقت متحمل بشود تا بتواند آن
را انجام بدهد. آنوقت می گوییم كه یك مأموریت سنگینی به دوش فلان كس گذاشته شده.
حال، بعضی مسائل را كه از نظر عملی شدن دشوار باشد می گوییم كه سنگین است یعنی
مشكل است. مثال به امور جسمانی می زنیم. مثلاً كسی یك بیماری دارد كه پزشكان به او می گویند
راهش فقط رژیم گرفتن است، و یك صورت بلندبالایی می دهند كه چه و چه نخور، روزی چقدر
راه برو و استراحتت روی این حساب و میزان باشد. انسان نگاه می كند و می گوید كه خیلی برنامه
سنگینی است. معلوم است كه اینجا صحبت وزن نیست، صحبتِ این است كه عملی كردن و به
مرحله عمل رساندن این برنامه كار دشواری است.
اینكه در این زمینه می فرماید: ای پیغمبر، ای مزّمّل، ما به تو قول ثقیل القا خواهیم كرد
- همین طوری كه مفسرین گفته اند- شامل همه اینها هست. اولاً: سخنانی در قرآن طرح خواهد
شد كه درك كردن بعضی از آن سخنان از نظر اینكه مسائل توحید را در سطحی فوق العاده بالا
مطرح كرده است كار هركس نیست، دشوار است. و لهذا در حدیث است كه خداوند متعال چون
می دانست كه در آخرالزّمان مردمان عمیقی پیدا می شوند، آیات اول سوره حدید و سوره
قُلْ هُوَ اَللّهُ
أَحَدٌرا در توحید برای افراد متعمّق نازل كرد، یعنی اینها مسائلی است كه فهمش برای همه مردم
آسان نیست، ثقیل است.
[1] - . مسلّم قسمتی از قرآن آن وقت نازل شده بوده، آن مقداری كه در نماز خوانده می شده است. سوره حمد جزو اولین سوره هاست. بعضی سوره حمد را اولین سوره می دانند چون در نماز خوانده می شد.
[2] - . این امر از قانون انسان كه خارج نیست. پیغمبر هم انسان كامل است، غیر انسان كه نیست، بشر است.