قبلاً ترتیل داشتیم حالا تبتّل داریم. اینها با یكدیگر اشتباه نشود. ترتیل، ادبی بود در كیفیت ادای
الفاظ، كه وقتی قرآن می خوانید نه آنقدر تند و پشت سر یكدیگر بخوانید مثل اینكه از دهانه توپ
گلوله پشت سر یكدیگر بیرون می آید، و نه بین كلمه تا كلمه آنقدر فاصله بدهید كه جمله معنی
خودش را از دست بدهد. در یك حالت حد وسط، به طوری كه خاصیت القایی به ذهن شما داشته
باشد. و اما تبتّل هیچ به كیفیت قرائت مربوط نیست، بلكه به این معنی است كه حال شما در
عبادت باید متضرعانه و ملتمسانه باشد، حالتتان باید حالت ابتهال باشد. فقط در مورد یك چیز
است كه هر اندازه انسان در آنجا اظهار تذلّل و كوچكی و فروتنی كند، برای او عزّت است. آن در
حضور پروردگار و در نزد پروردگار و در وقتی است كه خدای خود را می خوانیم.
فكر كردم كه در این جلسه چند روایت از روایات مربوط به تهجّد یعنی بپاخاستن در شب را
برای شما بخوانم (روایات در این زمینه خیلی زیاد است) . از جمله روایاتی است كه راجع به
شخص پیغمبر اكرم است كه خود ایشان چگونه عمل تهجد را بجا می آوردند. درباره ایشان
نوشته اند كه این طور نبود كه مقداری كه باید بخوابند یكسره بخوابند و مقداری كه باید بیدار باشند
یكسره بیدار باشند. سرِ شب می خوابیدند، مقداری كه از شب می گذشت حركت می كردند، وضو
می ساختند، مسواك می كردند، فقط چهار ركعت از ركعات نماز شب را می خواندند، بعد دومرتبه
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 49
یك مقدار كمی استراحت می كردند، بعد باز برمی خاستند چهار ركعت دیگر را می خواندند. باز هم
كمی استراحت می كردند. دومرتبه برمی خاستند آن دو ركعت شَفْع و یك ركعت وَتْر را می خواندند.
از خواب حركت كردن و بلند شدن است كه بر انسان سخت می گیرد و كار دشواری است.
انسان ابتدا كه حركت می كند، خوابش می آید و ناراحت است. همین قدر كه صورتش را می شوید
و وضویی می گیرد، خواب از سرش می رود. ولی انسان اگر بخواهد نفس خودش را صد درصد رام
و مطیع خودش كند، بالخصوص برخلاف تمایلات نفس خودش عمل می كند؛ مثلاً مقداری كه
خوابید بلند شود، وضو بگیرد، مسواك كند، خودش را برای نماز آماده كند، دومرتبه بخوابد. باز
وقتی می خواهد بلند شود برایش اندكی سخت است، باز هم بلند می شود. پیغمبر شبی سه بار این
ریاضت را به خود می داد و از پیغمبر اكرم هرگز ترك نمی شد بلكه مطابق بعضی روایات آنچه برای
دیگران سنّت است بر ایشان واجب بود.