قرآن بدون شك قطع نظر از مسئله خود دین و حقیقت دین و خدا و قیامت و معنویت، از نظر
تاریخی و اجتماعی یعنی از نظر تأثیرش روی سرنوشت بشر و از نظر تغییرش مسیر تاریخ را،
یكی از بزرگترین حادثه های عالم است. گاهی وقتی می گوییم این یكی از بزرگترینهاست، یعنی
بزرگترین بزرگترینهاست. از این جمله همین معنا فهمیده می شود. بزرگترین بزرگترینهاست، یعنی
در عالمْ حوادث بزرگ خیلی پیدا شده ولی آن روز كه این آیه نازل شد كسی نمی توانست بفهمد كه
یكی از بزرگترین حادثه های عالم همین حادثه است. گاهی حوادثی رخ می دهد كه حجم خیلی
كوچكی دارد یعنی به حسب حجم ظاهری دبدبه و طنطنه و سر و صدایی ندارد ولی كسی نمی داند
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 131
كه همین حادثه خیلی بی سر و صدا در سرنوشت عالم مؤثر است.
یك وقتی در روزنامه مطلبی را می خواندم، از این تعبیر خوشم آمد. می دانید كه راز اتم كه بعد
منجر به ساختن بمبهای اتمی شد و همین بمبهای اتمی معیار قدرت و تسلّط بر جهان و استعمار
شد و هر كسی كه داشت توانست در چاپیدن دنیا سهیم باشد، ابتدا آلمانیها به این راز پی بردند. بعد
در آن جریان نازیها كه عده ای از كسانی كه این راز را به دست آورده بودند فراری شدند، یكی از
آنها كه راز اتم را با خود داشت (در مغز خودش داشت یا شاید یادداشتها و كتابهایش هم محرمانه
همراهش بود) مثل یك مسافرِ خیلی ساده از آلمان خارج شد و خودش را به آمریكا رساند. او
هم مثل هزاران مسافر دیگر با یك چمدان وارد آمریكا شد. در آن مقاله نوشته بود: كسی چه
می دانست كه این مسافر با همین سادگی كه حركت می كند همراه خودش چیزی را دارد كه
سرنوشت دنیا را تغییر خواهد داد، و داد.
این مطلب از آن جهت برای من جلب نظر كرد كه خیلی قبل از آن یك وقت خودم این
مطلب را راجع به هجرت رسول خدا فكر و بیان كرده بودم. آن سفر مهاجرت پیغمبر اكرم از مكه
به مدینه، اگر انسان به حجمش نگاه كند یك حادثه خیلی كوچك است، چیزی نیست. همه مكه به
اندازه یك قصبه بیشتر نیست. مردی از همین قصبه دعوتی را آغاز كرده و بزرگان این قصبه سیزده
سال با او مخالفت كرده اند، آخرین تصمیمشان این بوده كه این را باید معدوم كنند و دسته جمعی
بكشند. منجر به مهاجرت می شود. خودش هست و فقط یك نفر همراهش كه به تعبیر قرآن «ثانی
اثنین» یعنی یك نفر كه جز اینكه بگوییم «یك نفر» ارزش بیشتری نداشته است. اینها سوار دو تا
شتر می شوند، از مكه حركت می كنند و به مدینه می آیند. حجم قضیه خیلی كوچك است اما سی
سال بعدش بیایید ببینید همین سفر كوچك چه تحولی در دنیای خودش به وجود آورده! اصلاً
شكل و چهره دنیا را بكلی عوض كرده است. مرزهای جغرافیایی همه بهم خورده، فكرها همه
دگرگون شده، عقاید همه شكل دیگری به خودش گرفته، اوضاع دنیا عوض شده است.
خیلی حادثه ها هست كه حجمش بسیار بزرگ است ولی تأثیری در تاریخ ندارد. مثلاً خیلی
جنگها رخ می دهد كه ممكن است صدها هزار نفر كشته شوند. با اینكه صدها هزار نفر بلكه گاهی
دو میلیون نفر آدم كشته می شود ولی اینقدر موجش كم است كه در همان اطراف خودش اثر كمی
می گذارد. مثلاً در همین جنگ هند و پاكستان در چند سال پیش، صحبت از صدها هزار نفر آدم
است كه كشته شدند. حجم ابعاد جسمانی اش خیلی بزرگ بود اما اثر قابل توجهی روی دنیا
نگذاشت. یعنی اینقدر اثرش كم است كه گویی جنگی میان دو قبیله رخ داده، شش نفر از این طرف
كشته شده اند و هفت نفر از آن طرف. ولی شما بیایید مثلاً سراغ جنگ بدر. كفار به هزار تا
نمی رسند و مسلمین فقط 313 نفرند، ولی 313 نفری است كه سرنوشت دنیا را دارد تعیین می كند.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 132
حجمش خیلی كوچك است، اثرش فوق العاده بزرگ.
همین طور داستان جنگ خندق حجم ظاهری اش چیزی نیست. از یك طرف یك مرد قوی
و یك گُرد و یك مرد رزمنده به نام عمرو بن عبد ود آمده، از طرف دیگر جوانی به نام علی آمده
است. اما پیغمبر وقتی كه ابعاد واقعی قضیه را در نظر می گیرد، درباره مبارزه كردن این دو فرد كه
در حجم ظاهری فقط دو فردند كه دارند با یكدیگر مبارزه می كنند می فرماید تمام اسلام و حقیقت
و معنویت در یك طرف قرار گرفته و تمام كفر در طرف دیگر، الآن تمام اسلام با تمام كفر با
یكدیگر روبرو شده اند یعنی سرنوشت كفر و اسلام اینجا دارد تعیین می شود.
این است كه قرآن خودش دو وضع و دو موقعیت دارد: یك وضع و موقعیت از نظر عالم
خلقت كه آن خودش حساب دیگری دارد: كتاب اللّه است، كتاب نازل مِن عنداللّه است، ریشه ای
در غیب ملكوت و حقیقتی در لوح محفوظ دارد؛ از آن جهت یكی از بزرگترین حقایق عالم است.
و اگر از جنبه اجتماعی در نظر بگیریم، همین كتاب كوچك یكی از بزرگترین حوادث جهان است.
آنها حالا امروز آمده اند می گویند
: إِنْ هذا إِلاّ سِحْرٌ یُؤْثَرُاین یك سحر و جادو است، از آن
كارهایی كه در هر روز صدها هزارش صورت می گیرد، مثلاً پای درِ كجا را دعا بخوانند و آب
بپاشند، بعد هم خیال كنند اثری كرده است! یعنی كجایید شما؟ ! حالا شما هر چه دلتان می خواهد
بگویید ولی این یكی از بزرگترین حوادث عالم است و آینده نشان خواهد داد، و سی چهل سال
بیشتر طول نكشید كه آینده نشان داد كه
إِنَّها لَإِحْدَی اَلْكُبَرِ.
نَذِیراً لِلْبَشَرِ. گویی می خواهد بگوید كه ای ولید بن مغیره بیچاره كه سرت را از داخل پوسته
خودت بیشتر نمی توانی در بیاوری! و تو هستی و همان مكه و كوههای اطراف مكه و همه جمعیتی
كه مثلاً قریشی هست و بنی تیّمی و بنی عدیّی و بنی مخزومی و بنی عبد الداری، و تو در بنی مخزوم
رئیس هستی و خیال كرده ای كه این قرآن فقط آمده برای اینكه آیا جناب ولید بن مغیره می پذیرند
یا نمی پذیرند، اگر جناب ولید پذیرفت كه چه بهتر از این، اگر ولید نپذیرفت دیگر شكستِ قطعی
است! این قرآن سر و كارش با همه بشر است. میلیونها ولید بن مغیره هم بیایند از این سخنان
بیهوده بگویند برای خودشان گفته اند و رفته اند.
نَذِیراً لِلْبَشَرِاین آمده است برای اینكه بشر را
هدایت كند، بشیر و نذیر بشر باشد. این اعلام خطری است برای بشر به طور كلی، از راه كجی كه
می رود. حالا یك ولید بن مغیره ای بیاید هر چه می خواهد بگوید.