انسان به ارزش این انگشت خیلی توجه ندارد، در صورتی كه آن چیزی كه انسان را از غیر انسان
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 148
عملاً متمایز می كند همین پنج تا سر انگشت و همین انگشتهاست. یعنی اگر این انگشتها با این
وضعش كه قدرتِ گرفتن و دادن و قدرت قبض و بسط و جمع شدن و به شكلهای مختلف [در
آمدن را دارد] نمی بود ولو مغز انسان هر چه ترقی كرده و عقل انسان هر چه بالا بود دو چیز، دیگر
وجود نداشت و امكان نداشت وجود داشته باشد: یكی نوشتن و دیگر صنعت. اگر نوشتن و صنعت
را از بشر بگیرید یعنی تمام تمدن را یكجا از بشر گرفته اید، یعنی بشر با حیوانات كاملاً علی السویه
است. اگر انسان به جای این سر انگشتها مثلاً سُم یا چیزی سُم مانند می داشت، همین قدر كه قلم
به دست بشر داده نمی شد علم نبود، چون قلم است كه می تواند فراورده ها و مكتسبات بشر را- چه
مكتسبات علمی و چه مكتسبات فنی- برای نسل بعد یادداشت كند و نسل بعد آنچه را كه از نسل
قبل آموخته است به نسل بعدش برساند. تمام این تمدن و فرهنگ و زندگی اجتماعی انسانی بلكه
تمام انسانیت مولود همین سر انگشتها و همین انگشتها با این وضع مخصوص است.
قرآن می فرماید آن جمع كردن ذرات كه چیزی نیست، این سر انگشتها را هم با این همه
ظرافت بار دیگر تسویه و تعدیل و تركیب می كنیم مثل اولش.