بعد جمله ای دارد كه همان معنایی را كه الآن عرض كردم تأیید می كند. اینكه «به انسان خبر داده
می شود» آیا انسان خودش در آنجا بی خبر است و دیگری باید به او خبر بدهد؟ در سوره بنی
اسرائیل خواندیم كه:
اِقْرَأْ كِتابَكَ كَفی بِنَفْسِكَ اَلْیَوْمَ عَلَیْكَ حَسِیباً [1]. احتیاج ندارد كسی دیگر به
حسابت برسد، خودت كافی هستی. اینجا هم بعد از اینكه می فرماید خبر داده می شود، می فرماید:
بَلِ اَلْإِنْسانُ عَلی نَفْسِهِ بَصِیرَةٌ. `وَ لَوْ أَلْقی مَعاذِیرَهُ . انسان خودش بر خودش و بر شئون وجودی
خودش و بر اعمال خودش كاملاً بصیر و آگاه است. (بصیرت در اینجا معنای مصدری دارد یعنی
انسان عین بصیر بودن بر خود است، بصیرِ صفتی نیست، چون مؤنث آورده شده است. ) انسان در
آنجا بر خود آگاه است یعنی احتیاجی ندارد كه به آن معنا كسی بیاید به او خبر بدهد، جاهل و بی
خبر نیست كه بیایند به اطلاعش برسانند و بخواهند به یادش بیاورند. نه تنها آگاه است بلكه عین
آگاهی است چون تمام ذرات وجودش است كه دارد شهادت می دهد و خودش شاهدترین
شاهدها بر اعمال خودش است. اگر هم عذرها القاء كند خودش هم می داند كه بیجا و دروغ
می گوید. البته اینكه «انسان بر نفس خودش بصیر است» در دنیا هم در بسیاری از مسائل صدق
می كند. در احادیث هم وارد شده است كه در بسیاری از امور، انسان خودش از هر كس دیگر
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 162
خودش را بهتر می شناسد.