انسان گاهی- اگر اهل خیر باشد- كاری می كند كه بعد از مردنش آن كار و عمل او دارد كار
می كند. همین حدیث حضرت رسول را در این زمینه بخوانم بهتر از همه است، فرمود:
اِذا ماتَ ابْنُ
ادَمَ انْقَطَعَ عَنْهُ عَمَلُهُ اِلاّ عَنْ ثَلاثٍفرزند آدم كه می میرد دفتر عملش بسته می شود مگر از ناحیه سه
چیز كه هنوز دفتر عملش باز است یعنی بعد از خودش این ستونها هنوز باز است: صَدَقَهٌ جارِیَةٌ
یكی كار خیری كه بعد از او جریان داشته باشد. صدقه بیشتر در مورد امور مالی گفته می شود؛ یك
خدمت مالی كه انسان به مردم می كند كه بعد از مردن خودش هم وجود دارد و ادامه دارد و مردم از
آن استفاده می كنند. مثلاً كسی می آید یك مؤسسه بهداشتی تأسیس می كند برای رضای خدا؛ یك
مؤسسه فرهنگی علمی با متد و اسلوب خوب، برای خدا. بعد از مردنش هم كه مردم آنجا تعلیم و
تربیت خوب پیدا كنند، باز این یك كار زنده است كه ادامه دارد. كسی مسجدی را تأسیس می كند،
و امثال اینها. اینها را «صدقه جاریه» می گویند. پیغمبر اكرم فرمود: یكی از ستونهایی كه در عمل
انسان باز می ماند صدقات جاریه است. این شامل كار خوب و كار بد هر دو می شود. یك وقت
كسی مؤسسه ای تأسیس می كند كه مردم از آن فیض می برند؛ تا آن مؤسسه باقی است حسنه برای
او ثبت می شود. كسی هم مؤسسه ای تأسیس می كند كه مردم به آن وسیله زیان می بینند و ضرر
می برند دنیایی یا معنوی و آخرتی، سبب گمراهی مردم می شود؛ تا آن مؤسسه باقی است سیّئه
برای او ثبت می شود.
یادم است بچه بودم، پیرمردی بود به نام حاجی احمد علی در دو سه فرسخی فریمان، محلی
به نام نعمان. از او نقل می كردند. یكی از مالكین خیلی بزرگ مشهد كه پدرش اهل خیر بود و
كارهای خیر می كرده- و اینها مالك همان محل بودند و این پیرمرد نماینده مالك بود- آمده بود
یك سینما در مشهد تأسیس كرده بود و این حاجی پیرمرد كه به مشهد رفته بود آن مالك به او
گفته بود: حاجی بیا می خواهم تو را ببرم، یك كاری كرده ام ببین كار من را می پسندی یا نه. بعد او
را برده بود و ساختمان این سینمایی را كه تازه تأسیس كرده بود نشانش داده بود كه این سالن
برای چیست، آنجا برای چیست، اینجا برای چیست. بعد پرسیده بود: چطور است اینجا؟ گفته بود
كه بد نیست ولی بیخود شما این را اینجا درست كردی. گفت: كجا می خواستم درست كنم؟ گفت:
بهتر بود این را در نعمان درست می كردی. (نُعمان ده یا مزرعه ای بود. ) گفت: حاجی چه
می گویی؟ ! این به چه درد نعمان می خورد؟ ! گفت: ما آنجا كاهدان نداریم، این برای كاهدان خیلی
خوب است كه در آن كاه بریزیم. گفته بود: چه می گویی؟ ! شوخی می كنی، این حرفها چیست كه
می زنی؟ ! گفته بود: نه، من از وقتی به اینجا آمدم در فكری هستم كه مرحوم حاجی پدر شما
می آمد مسجد می ساخت، آب انبار می ساخت، مدرسه می ساخت، بعد از خودش این جور چیزها
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 161
باقی گذاشته، حالا شما آمده ای این را ساخته ای. این چیست؟ پدر بیامرزی برای خودت درست
كرده ای؟ ! واللّه این را اگر در نعمان ما ساخته بودی اقلاً به درد كاهدان می خورد؛ دیگر گناهی
مرتكب نشده بودی.
بعد فرمود: او و رقة علم یعمل بها. یكی از اثرهایی كه بعد از انسان باقی می ماند ورقی از علم
است. (ورقه یعنی برگ، همین ورق كه ما می گوییم. كتاب از مجموع ورقها تشكیل می شود. ) ولو به
اندازه یك ورق، نوشته ای كه مردم از آن منتفع بشوند. انسان خودش می میرد، نوشته اش باقی
می ماند. مادامی كه این نوشته هست و مردم فیض می برند، باز برای او حسنه نوشته می شود.
و دیگر فرمود: فرزند صالحی از خود باقی بگذارد كه بعد از مردنش برای او طلب مغفرت
كند، حال یا با دعا و یا كاری كند كه به اصطلاح معروف موجبات پدر آمرزیدگی برای خودش
فراهم كند.
این بود معنای اینكه به انسان خبر داده می شود؛ یعنی حضوری ارائه داده می شود آنچه كه
پیش فرستاده قبل از خودش و آنچه كه اثرْ بعد از خودش باقی گذاشته است.