بعد سه چهار آیه است كه مفسرین گفته اند مثل جمله معترضه است. جمله معترضه در همه سخنها
و كلامها می آید و عبارت است از اینكه انسان سخنی را دارد می گوید، در وسط كه هنوز باید ادامه
پیدا كند چند جمله ای مربوط به موضوعی دیگر می گوید برای اینكه خیلی لازم شده در این بین
این جمله را بگوید. مثل اینكه یك سخنران دارد حرف می زند، احساس می كند كسی آنجا چنین
می كند، می گوید آقا فلان موضوع را این جور بكنید، بعد حرف خودش را ادامه می دهد.
اینجا در همان حالی كه پیغمبر این جمله ها را به عنوان وحی تلقی می كرده است خدای متعال
به عنوان یك ادب الهی یك دستور در نحوه گرفتن وحی به او می دهد كه در گرفتن وحی این جور
باش، بعد حرف اول را ادامه می دهد. دو سه آیه ما در قرآن راجع به این جهت داریم نزدیك به
یكدیگر، با یك تفاوتی كه در كار است، كه نشان می دهد رسول خدا در آن حالی كه قلب مقدسش
وحی را می گرفت یك نوع حالت نگرانی [داشت و] برای اینكه نكند وحی را درست ضبط نكند
زود تكرار می كرد؛ از آن طرف كه جمله ها به او القاء می شد، پشت سرش بلافاصله خودش جمله
را تكرار می كرد برای اینكه خوب دریافت كند و هیچ كلمه ای از او فوت نشود؛ كه در نهایت امر
در سوره سَبِّحِ اسْمَ فرمود:
سَنُقْرِئُكَ فَلا تَنْسی [1]. قرآن كریم تضمین كرد كه اینها به عهده تو نیست، ما
نمی گذاریم اینها فراموش بشود. جمع كردن و ضمیمه كردن اینها همه به عهده ماست، تو فقط آماده
پذیرش و حی باش.
در سه جای قرآن این مطلب با اختلافهای كمی آمده است كه شاید در سوره سَبِّحِ اسْمَ این
سه قسم آیه را با یكدیگر مقایسه كنیم. یكی در سوره طه است كه می فرماید:
وَ لا تَعْجَلْ بِالْقُرْآنِ
مِنْ قَبْلِ أَنْ یُقْضی إِلَیْكَ وَحْیُهُ [2]در قرائت عجله نكن قبل از آنكه وحی به پایان برسد. مثل اینكه
كسی جمله ای را دارد به شما القاء می كند و شما دقیق می خواهید به ذهن بسپارید، هنوز حرف او
تمام نشده قسمتهای اول را در ذهن خودتان یا به زبان خودتان تكرار می كنید.
وَ لا تَعْجَلْ بِالْقُرْآنِ
مِنْ قَبْلِ أَنْ یُقْضی إِلَیْكَ وَحْیُهُ تا وحی به پایان نرسیده است شتاب نورز.
در اینجا هم می فرماید:
لا تُحَرِّكْ بِهِ لِسانَكَ لِتَعْجَلَ بِهِ (گفتیم مثل جمله معترضه است، وسط
آیات قیامت دستوری در كیفیت تلقی وحی می دهد) زبانت را در وسط وحی به حركت میاور برای
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 163
اینكه عجله به خرج داده و شتاب كرده باشی. آنوقت تضمین می كند:
إِنَّ عَلَیْنا جَمْعَهُ وَ قُرْآنَهُ گرد
آوردن آنچه به تو وحی شده است و باز قرائت كردن و تلاوت كردن آنها به عهده ما، این بر تو
نیست، غصه اش را نخور، نمی گذاریم از تو چیزی فوت بشود.