در این مسئله كه از كجا آمده ایم به كجا می رویم، آنچه كه از نظر مكتب انبیا مهمتر است این است
كه به كجا می رویم، برای اینكه «از كجا آمده ایم» چون به گذشته ما مربوط می شود عقل ما بهتر و
زودتر آن را درك می كند و لهذا انسان خدا را به عنوان مبدأ، با عقل و فكر خودش هم درك می كند
ولی خدا را به عنوان منتها، كه باید به سوی او برگردیم- كه مسئله معاد است- در درجه اول با
برنامه انبیا تصدیق می كند. خیلی كم اند انسانهایی كه خودشان هم مستقلاً دریافت كرده باشند. این
است كه شما می بینید قرآن بیشتر روی معاد تكیه كرده.
مطلب دیگر: در قرآن راجع به معاد یك سلسله امور درباره این دنیا ذكر شده است كه اینها را
«اشراط الساعة» نام نهاده است (در یكی از آیات قرآن كلمه «
أَشْراطُها»
[1]آمده است) و اخبار و
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 259
احادیث هم اینها را «اشراط الساعة» می گویند. مقصود از «ساعة» قیامت است. اشراط الساعةیعنی
شرطهای مقدماتی قیامت، اموری كه قبل از قیامت وقوع پیدا می كند.
مطلب دیگر: نظام حیات قیامت و آن زندگی اخروی بكلی با نظام دنیا متفاوت است، یعنی
خیلی از امور آن با این نظام دنیا متفاوت است. یكی اینكه آنجا یوم الفصل است، یعنی دیگر خوبی
و بدی، سعادت و شقاوت، لذت و رنج، خوب و بد با یكدیگر درآمیخته نیست، از یكدیگر
جداست. در مقام تشبیه، گندمی را می كارند. این گندم بعد به صورت یك گیاه از زمین بیرون
می آید. در این گیاه قبل از آنكه به حد كمال برسد و خوشه و دانه و كاههایی كه بر آن دانه ها
احاطه پیدا كرده اند پیدا بشود، همه اینها در یكدیگر در هم آمیخته؛ یعنی دانه گندم الآن موادش
وجود دارد اما دانه گندم و كاه از همدیگر جدا نیست. این گیاه رشد می كند، كم كم خوشه پیدا
می شود و شما می بینید دانه های گندم در جوف آن خوشه ها قرار گرفته و آن موادی كه در آینده به
صورت پوسته و كاه درمی آید بعد جدا می شود. وقتی كه كشاورز این گیاه را درو می كند، اگر اینها
را با دست خودش هم به همدیگر بمالد گندم از كاه جدا می شود.
حدیثی آمده كه مولوی آن را از زبان موسی به شعر آورده، می گوید: موسی به خدا خطاب
كرد كه خدایا چرا انسانها را خلق می كنی و بعد كه خلق كردی اینها را می میرانی؟ به او جواب داده
شد كه ما به تو دستوری می دهیم، این دستور را عمل كن تا بعد جوابش را به تو بدهیم. موسی! برو
یك كار كشاورزی انجام بده، مثلاً مقداری گندم بكار. دستور خدا بود، رفت. ندا به او رسید:
موسی! چرا گندمها را كاشتی بعد آمدی درو كردی؟ گفت: خدایا اینها را كاشتم بعد اینها رشد كرد،
گندمها و كاهها این طور شد، من باید درو كنم، بعد بكوبم و كاهها و گندمها جدا شود. جواب به او
رسید كه راز مرگ هم همین است. ما هم انسانها را می كاریم و ما همه چیز می كاریم، یعنی این یك
كشت كوچكی كه تو كردی، یك نمونه جزئی است از نظام كلی عالم.
آن نظام با نظام دنیا متفاوت است و لهذا در نظام دنیا مرگ هست در آنجا مرگ نیست، در
اینجا اختلاط هست در آنجا اختلاط نیست، در اینجا تكلیف هست در آنجا تكلیف نیست (حساب
است و تكلیف نیست) . تا این عالم با این نظامِ موجود هست نظام دنیاست. قرآن به ما خبر داده
است كه این عالم با این نظام تماما دگرگون می شود، آنگاه زمین غیر این زمین است، خورشید غیر
این خورشید است، عالم همه زیر و رو می شود، یك چیز دیگر می شود. حالا چگونه چیز دیگر
می شود، دیگر عقل بشر بیش از این نمی رسد.
[1] - . محمد/18: [فقد جاء أشراطها. ]