موسی از طرف خدا مأمور می شود اول مثل یك واعظ و اندرزگو با فرعون حرف بزند، مخصوصا
تأكید می شود با زبان نرم ملایم لیّن:
فَقُولا لَهُ قَوْلاً لَیِّناً لَعَلَّهُ یَتَذَكَّرُ أَوْ یَخْشی . ولی به جای اینكه آب
موعظه موسی آتش طغیان فرعون را خاموش كند این آتش شعله ورتر می شود. حالا وقتی كه این
آتش شعله ورتر شد تكلیف موسی چیست؟ آیا بگوید حالا كه نمی شود، رها كنیم، ما كارمان فقط
موعظه كردن بود و غیر از موعظه كردن از ما كاری ساخته نیست؟ نه، همین موسی با همین
عصای خودش به جنگ فرعون می آید و تخت فرعون را در نهایت امر واژگون می كند. لذا فرمود:
فَكَذَّبَ وَ عَصی . موسی را تكذیب كرد و عصیان ورزید. می خواهد بگوید تكذیبش نه تكذیب از
روی عقیده بود، از روی منفعت پرستی خودش بود.
ثُمَّ أَدْبَرَ یَسْعی . بعد پشت كرد، كوشش می كرد
چكار بكند كه این ندای موسی را خاموش كند كه در كس دیگر اثر نكند.
فَحَشَرَ فَنادی . مردم را
جمع كرد و فریاد كرد:
أَنَا رَبُّكُمُ اَلْأَعْلی . من آن مُطاع بزرگ و خداوندگار بزرگ شما هستم، بالای
امر من امری نیست، یك وقت سخنی از یك ربّی، از یك خدایی كه خدایی چنین گفته است، گفته
نشود، آن خدایی كه امر و نهی می كند فقط من هستم و من، و بالاتر از من قدرتی نیست.
فَأَخَذَهُ اَللّهُ نَكالَ اَلْآخِرَةِ وَ اَلْأُولی . خدا او را به نكال، یعنی به یك عقوبتی كه اثرش ظاهر
بشود، نه تنها عقوبت دنیایی و نه تنها عقوبت اخروی، او را هم به عقوبت دنیوی گرفت هم به
عقوبت اخروی. عقوبت اخروی اش كه معلوم است، عقوبت دنیوی اش هم همین بود كه بعد در
قضیه درگیری با موسی كارش به آنجا كشید كه در دریا غرق شد.
إِنَّ فِی ذلِكَ لَعِبْرَةً لِمَنْ یَخْشی . قرآن می فرماید: در این داستان فرعون عبرت و پندآموزی است.
كلمه «عبرت» یك كلمه خیلی لطیف و پرمعنایی است. در اصطلاحات فارسی هم آمده است،
می گویند از فلان قضیه عبرت بگیر، من از چه عبرت گرفتم، چرا عبرت نمی گیری؟ این «عبرت»
چیست؟ عبرت از همان ماده عبور است. گاهی انسان قضیه ای را می بیند ولی روی همان قضیه
توقف می كند یعنی از آن درس نمی آموزد. پس او عبرت نگرفته، از این عبور نكرده، درسی
نیاموخته. ولی یك وقت انسان یك چیزی كه می بیند فورا از آن یك درس می آموزد، فكرش به
جای دیگر می رود، یك نتیجه از آن می گیرد، یعنی از این مقدمه عبور می كند به نتیجه. این یعنی
عبرت. قرآن می گوید از این داستان عبرت بگیرید یعنی درس بیاموزید، درس منفی از كارهای
فرعون و درس مثبت از كارهای موسی. فرعون چه كرد شما آنچنان نباشید، موسی چه كرد شما
آنچنان باشید.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 340