در اینجا به مطلب دیگری هم اشاره كنیم: طبیعیات قدیم این مطلب را كه این نظامی كه الان در
عالم هست از هم گسیخته شود و ستارگان منظوم به صورت منثور در بیایند و این اوضاع عالم
پایان پذیرد و طور دیگری بشود، ممكن نمی دانست و اجازه نمی داد. ولی علم جدید این ناممكن
را ممكن می داند و اصلا آن اصولی كه طبیعیات قدیم بر آنها مبتنی بود، امروز ثابت شده كه آن
اصول درست نیست. ثابت شده است كه خورشید و ماه و ستارگان آغازی دارند و نمی توانند آغاز
نداشته باشند و ثابت شده است كه اینها پایانی دارند، منتها علم نمی تواند دقیقا و به صورت یك امر
قطعی بیان كند كه پایان وضع این منظومه ها، ستارگان و كهكشانها به چه صورتی است. اجمالا
پیش بینی می كنند كه این خورشید روزی نور و حرارتش تمام می شود. خورشید كه نور و
حرارتش تمام شود، در اوضاع تمام آنچه كه تابع خورشید بوده است و بلكه در اوضاع
خورشیدهای عالم اثر می گذارد. [علم امروز] مدعی نوعی دور شدن ستارگان از یكدیگر است و
اینكه هر چه بیشتر از یكدیگر دور می شوند، رابطه میان آنها ضعیف تر می شود و هر چه كه رابطه
ضعیف تر شود، كم كم منتهی به گسیخته شدن آنها می شود؛ درست مثل دانه های تسبیحی كه از
یكدیگر باز می شود و در هم می ریزد.
[حال سؤال این است كه ] آیا قرآن همین مطلب را می گوید كه علمای امروز پیش بینی
می كنند یا ما نباید آنچه كه قرآن می گوید حتما با آن مقداری كه علم بشر امروز به آن رسیده است
تطبیق كنیم؟ دومی درست است؛ یعنی با اینكه با مطالبی كه علم امروز می گوید آن مشكلاتی كه
قدیم فكر می كردند همه از بین رفت، ولی چه كسی می تواند از نظر علمی آینده كل جهان را
پیش بینی كند؟ ! برای ما هیچ مدركی معتبرتر و متقن تر از قرآن وجود ندارد. قرآن می گوید روزی
خواهد آمد كه این حوادث رخ می دهد و آنچه كه قرآن می گوید شامل تمام موجودات عالم طبیعت
است و برای ما شكی نیست كه این حوادث رخ می دهد
[1]. البته قرآن هدفش بیان این مسائل
نیست، اینها مسائل طبیعی است. قرآن نیامده است كه فقط به ما خبر بدهد كه یك روز ستارگان
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 403
چنین می شوند و خورشید چنان می شود. بشوند یا نشوند، این به سعادت ما چه ارتباطی دارد؟ ! آن
چیزی كه به سعادت ما ارتباط دارد این است كه همه اینها مقدمه پیدایش چیزی است كه قرآن از
آن به یَوْمُ الدّین تعبیر می كند و آن، روزی است كه یك پیوستگی میان انسان و عمل انسان رخ
می دهد؛ یعنی روزی است كه انسان به اعمال خودش كه پیش فرستاده است می رسد و تمام
سعادتش و شقاوتش بستگی به آن دارد. در ادامه سوره انفطار این مطلب را با این جمله بیان
می كند:
عَلِمَتْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ وَ أَخَّرَتْ . در سوره
إِذَا اَلشَّمْسُ كُوِّرَتْ فرمود:
عَلِمَتْ نَفْسٌ ما
أَحْضَرَتْ هر نفسی می داند كه برای خود چه حاضر كرده. آنجا از جهتی یك مقدار كلی و مبهم ذكر
كرده بود و اینجا همان معنا را با این تعبیر بیان فرموده: عَلِمَتْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ وَ اَخَّرَتْ آن وقت هر
نفسی می داند چه پیش از خود فرستاده است و چه بعد از خود باقی گذاشته است.
[1] - . این حوادث «اَشْراطُ السّاعَة» نامیده می شوند، یعنی مقدمات پیدایش قیامت.