سالها پیش در یك سخنرانی همین مطلب را راجع به گناهان گفتم. در آنجا مطلب را به این شكل
مطرح كردم كه برای مبارزه با گناه باید راه عملی تخلّص از گناه را پیدا كرد. مثال زدم به این كه
معمولا می گویند جنس زن اهل غیبت است. حال آیا واقعا این طور است؟ یا نه، گاهی وضع
زندگیها را به گونه ای درست می كنند [كه زنها به این سو كشیده می شوند] خصوصا زنهایی كه در
خانه، خانم هم هستند، یعنی كلفت دارند و دیگران كارهایشان را انجام می دهند. معمولا این زنها
اهل كتاب خواندن و عبادت كردن هم نیستند، در نتیجه غیر از این كه با دو سه زن همسایه جمع
شوند و غیبت كنند كأنـ- ّه راهی برایشان باقی نمی ماند
[1].
چند سال پیش روزنامه ای نوشته بود: در یكی از شهرهای كوچك واقع در ایالت فیلادلفیای
آمریكا متوجه شدند كه زنها به قماربازی عادت عجیبی پیدا كرده اند، به طوری كه قمار در تمام
خانه ها راه پیدا كرده و زندگیها را مختل كرده
[2]. به فكر چاره جویی افتادند و اول از همین راههای
معمولی نصیحت و پند و اندرز از طریق رادیو و تلویزیون و موعظه كشیشها در كلیساها شروع
كردند، ولی هیچ اثری نكرد. بعد یك نفر آمد و برای این قضیه طرحی ریخت
[3]به این صورت كه
اعلام كردند مثلا شهرداری به یك سلسله كارهای دستی مثل بافندگی نیازمند است و هر كسی از
این كارها تولید كند فلان مقدار به او پول می دهند و به بهترین كار هم جایزه می دهند. بعد از مدتی
دیدند در تمام خانه ها این كارهای دستی شروع شده و قمار خود به خود از بین رفت. پس آن
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 431
قمار نوعی انفجار بود، یعنی گناه در اثر بیكاری راه پیدا می كند.
خلاصه، این مسئله كه قرآن گناه را فُجور و انفجار می نامد باز بر این اساس است كه
می خواهد بگوید خدا انسان را بر فطرت پاك و راه راست آفریده و مقتضای فطرت اولیه انسان
گناه نیست و گناه در اثر عارضه پیدا می شود.
وَ إِنَّ اَلْفُجّارَ لَفِی جَحِیمٍ. `یَصْلَوْنَها یَوْمَ اَلدِّینِ. فجار
[4]و بدكاران در دوزخی هستند
[5]كه در روز
جزا به آن وارد خواهند شد.
وَ ما هُمْ عَنْها بِغائِبِینَ . و آنها از آن جحیم پنهان نیستند. این آیه را به دو
صورت می شود تفسیر كرد. یكی (كه همان ظاهر آیه است) این است كه فجار همین الان از جحیم
و جهنم پنهان نیستند، و تفسیر دیگر این كه فجار در قیامت از جحیم پنهان نیستند و هرگز هم پنهان
نخواهند شد و خالد در آنجا خواهند بود. اگر دومی را بگوییم، معنی آیه خیلی واضح و روشن
است و قهرا آیه در مورد گروه خاصی از فجار است
[6]، چون همه گنهكاران در جهنم خالد نیستند
[7].
ولی اگر بگوییم معنای اول مقصود است (كه ظاهر آیه هم همین است) شامل همه فجار می شود و
معنی آیه این است كه فجار الان هم از جهنم پنهان نیستند و همین الان بدون این كه خودشان
احساس كنند، در واقع در جهنم هستند و وقتی وارد آن عالم شوند می فهمند كه در جهنم بوده اند و
نمی دانسته اند. آنوقت معنی آیه مثل معنای این آیه كریمه قرآن می شود:
وَ إِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحِیطَةٌ
بِالْكافِرِینَ [8]. می فرماید: «جهنم به كافران احاطه دارد» نه اینكه احاطه پیدا می كند
[9].
وَ ما اَدْریكَ ما یَوْمُ الدّینِ. ای انسان! (باز مخاطب، انسان است) تو چه می دانی كه یوم الدین
چیست! هر چه به تو بگویند، از واقعیت آن كمتر است.
ثُمَّ ما أَدْراكَ ما یَوْمُ اَلدِّینِ . بار دیگر تكرار
می كند كه تو چه می دانی یوم الدین چیست! فكر تو كوچكتر از آن است كه بتوانی آن را آنچنان كه
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 432
هست تصور كنی.
در اینجا یكی از خصوصیات یوم الدین را بیان می كند:
یَوْمَ لا تَمْلِكُ نَفْسٌ لِنَفْسٍ شَیْئاً وَ اَلْأَمْرُ
یَوْمَئِذٍ لِلّهِ . روزی كه هیچ انسانی برای هیچ انسانی مالك چیزی نیست و تمام كار یكسره در دست
خداست؛ در آن روز نه پدری به درد می خورد و نه برادری و نه عمویی و نه فامیلی و نه زنی و نه
شوهری، ابدا چیزی به درد نمی خورد، آنجا دیگر دار اسباب نیست. این دار [دنیا] دار اسباب است
و انسان در این عالم به اسباب دل می بندد، اگر مریض بشود می گوید: «الحمدللّه پول داریم می توانیم
به بیمارستان برویم، در شهر ما طبیب هست و می توانیم از او استفاده كنیم. » در این عالم انسان به
اسباب توجه می كند و به آنها امید دارد ولی در آن دار، دیگر هیچ كاری از اسباب ساخته نیست،
خدا هست و بس. در آنجا فرمان منحصرا در دست خداست و اسباب و علل ظاهری حكمفرما
نیست.
لِمَنِ اَلْمُلْكُ اَلْیَوْمَ لِلّهِ اَلْواحِدِ اَلْقَهّارِ [10].
[1] - . بالاخره باید یك چیزی نشخوار كنند، می گویند نشخوار آدمیزاد «حرف» است. اگر می بینید مردها وقتی دور
هم جمع می شوند كمتر غیبت می كنند برای این است كه حرف دارند، مثلا در مورد كار و كسبشان حرف می زنند و نشخوارشان همین حرفهاست. یا مثلا اگر چند عالم با یكدیگر بنشینند فورا بحث علمی مطرح می كنند. اینها حرفی دارند كه مطرح كنند ولی زن بیچاره غیر از غیبت كردن حرفی ندارد.
[2] - . قمار چنان حرص و مستی ایجاد می كند كه زندگیها را به طور كلی مختل می كند.
[3] - . بدون اینكه زنها بفهمند كه این طرح توطئه ای است برای نجات آنها از قمار.
[5] - . این كه می فرماید: «دوزخی» یعنی دیگر حالا توصیفش نمی كنیم.
[6] - . همان طور كه مفسرین گفته اند.
[7] - . خلود در جهنم مربوط به كسانی است كه مشرك یا كافر باشند و اصلا اهل توحید و لا اله الاّ اللّه نباشند.
[9] - . مكرر گفته ایم كه در این زمینه شواهد و دلایل زیاد است. این داستان را هم قبلا عرض كرده ایم كه پیغمبر اكرم
با اصحابشان نشسته بودند، یكدفعه جمله ای فرمودند گویا این جمله اللّه اكبر بوده. اصحاب گفتند: «یا رسول اللّه خبر تازه ای است؟ » فرمود: «هفتاد سال پیش سنگی را از لبه جهنم پرت كردند، الان به قعر جهنم رسید و من صدای آن را شنیدم كه گفتم اللّه اكبر. » بعدا متوجه شدند یك یهودی كه هفتاد سال عمر كرده بود، در همین لحظه از دنیا رفته بود. فهمیدند مقصود پیغمبر این بوده كه این شخص هفتاد سال در جهنم در حال سقوط بوده و الان به آخرین جایی رسید كه باید می رسید.
سؤال: آیه
وَ إِنْ مِنْكُمْ إِلاّ وارِدُها(مریم/71) اشاره به همین مطلب است؟
استاد: بله تأیید همین است.