در گذشته معاملات، جنسی بوده
[1]به این صورت كه وقتی شخصی می رفت پیش دكاندار، جنس
می برد و جنس می گرفت. (مثلا یك مقدار گندم یا جو می برد و در مقابلش یك مقدار قند یا چای
یا برنج می گرفت. ) آنوقت این مغازه دار دو كار می كرد: یكی این كه جنس او را وزن یا كیل می كرد
و تحویل می گرفت و دیگر این كه جنس خودش را به او تحویل می داد. قرآن گروهی را كه وقتی
جنسی را به نفع خودشان كیل یا وزن می كنند تمام و كمال می گیرند ولی وقتی جنس خودشان را
به مردم می دهند كم می گذارند
[2]، به شدت مورد حمله قرار می دهد [چون این كار] خیانت در
كسب و كاسبی است
[3].
خود قرآن «تطفیف» را تفسیر و تشریح می كند، می فرماید:
وَیْلٌ لِلْمُطَفِّفِینَ . وای به حال كم
فروشان! وای به حال كسانی كه كالای خودشان را كه به دیگران می دهند كم می گذارند!
اَلَّذِینَ إِذَا
اِكْتالُوا عَلَی اَلنّاسِ یَسْتَوْفُونَ . كسانی كه وقتی كیل می كنند بر مردم (یعنی وقتی مال مردم را برای
خودشان می گیرند) به تمام و كمال می گیرند و استیفا می كنند.
وَ إِذا كالُوهُمْ أَوْ وَزَنُوهُمْ یُخْسِرُونَ .
ولی وقتی جنس خودشان را كیل یا وزن می كنند
[4]، كم می گذارند.
بعد می فرماید:
أَ لا یَظُنُّ أُولئِكَ أَنَّهُمْ مَبْعُوثُونَ . نفرموده: «اَلایَعْلَمُ اُولئِكَ اَنَّهُمْ مَبْعوثونَ» (آیا
نمی دانند كه مبعوث می شوند؟ ! ) بلكه فرموده: آیا اینها حتی گمان نمی برند كه مبعوث می شوند؟ !
یعنی یقین پیشكش، آیا گمانش را هم ندارند؟ ! یعنی اگر انسان گمان حشر را هم داشته باشد
احتیاط می كند. (مشخِّص اصلی قیامت، میزان است و تمام قیامت بر كاكل میزان و ترازوی عدل
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 437
الهی می چرخد. ) آیا اینها كه امروز جنس مردم را تمام می گیرند و جنس خودشان را كم می دهند
نمی دانند كه یك روزی خودشان و عملشان و كردارشان همه در ترازوی عدل الهی قرار می گیرد؟ !
اگر انسان بداند جنسی را كه به عده ای تحویل می دهد، یك بار دیگر دقیقا میزان می شود، آنوقت
چه كار می كند؟ آیا باز هم كم می گذارد؟ ! نه، چون می داند كه آنها دقیقا رسیدگی می كنند و وزن
می كنند و آبرویش خواهد رفت، آنوقت است كه انسان احتیاطا یك چیزی هم علاوه می كند كه
آبرویش نرود و حتی اگر انسان گمان هم ببرد كه میزان می كنند و می سنجند، باز احتیاط می كند.
پس آن كسانی كه در خرید و فروش ها و معاملاتشان با مردم كم فروشی می كنند، باید گفت
اصلا گمان هم نمی برند كه قیامتی در كار است كه خودشان و اعمالشان و كردارشان و نیاتشان و
همه چیز آنها در ترازوی عدل الهی وزن می شود. (
وَ اَلْوَزْنُ یَوْمَئِذٍ اَلْحَقُّ [5]. )
در سوره مباركه القارعه می خوانیم:
اَلْقارِعَةُ. `مَا اَلْقارِعَةُ. `وَ ما أَدْراكَ مَا اَلْقارِعَةُ. `یَوْمَ یَكُونُ
اَلنّاسُ كَالْفَراشِ اَلْمَبْثُوثِ. `وَ تَكُونُ اَلْجِبالُ كَالْعِهْنِ اَلْمَنْفُوشِ. `فَأَمّا مَنْ ثَقُلَتْ مَوازِینُهُ. `فَهُوَ فِی عِیشَةٍ
راضِیَةٍ. `وَ أَمّا مَنْ خَفَّتْ مَوازِینُهُ. `فَأُمُّهُ هاوِیَةٌ. در آنجا هر كسی كه میزانهای او، یعنی بارهای او و
آورده های او (آورده های حقیقی هر كسی همان اعمال خیر اوست) سنگین باشد فَهُوَ فی عیشَةٍ
راضِیَةٍ، و اما هر كسی كه سبك به آنجا برود (سبك از عمل خیر)
فَأُمُّهُ هاوِیَةٌ.
[1] - . هنوز هم در دهات كم و بیش معاملات، جنسی است و تا چند سال پیش این مطلب خیلی واضح بود.
[2] - . در آن زمان چنین گروهی وجود داشته اند.
[3] - . جنس او را كه به نفع خودت می خواهی بگیری به سنگ تمام می گیری ولی وقتی می خواهی مال خودت را به
او بدهی و ترازو هم دست توست، سنگ كم می گذاری؟ ! تازه قرآن مردمی را به شدت مورد حمله قرار می دهد كه جنس طرف را تمام و كمال می گیرند ولی جنس خودشان را كمتر می دهند، در حالی كه بالاتر از این هم فرض می شود و آن اینكه در هر دو طرف خیانت كند؛ یعنی جنس طرف را بیشتر از اندازه بگیرد و جنس خودش را كمتر بدهد.
[4] - . در قدیم بیشتر كیل می كرده اند.