پس در مسئله اطعام مساكین، در قرآن سه تعبیر داریم. تعبیر اول این است:
وَ لَمْ نَكُ نُطْعِمُ
اَلْمِسْكِینَ [1]. تعبیر دوم حضّ بر اطعام مسكین یعنی وادار كردن دیگری بر اطعام مسكین است كه در
سوره «
أَ رَأَیْتَ اَلَّذِی » آمده است:
أَ رَأَیْتَ اَلَّذِی یُكَذِّبُ بِالدِّینِ. `فَذلِكَ اَلَّذِی یَدُعُّ اَلْیَتِیمَ. `وَ لا یَحُضُّ
عَلی طَعامِ اَلْمِسْكِینِ [2].
تعبیر سوم كه از این هم بالاتر است تَحاضّ بر اطعام مسكین است. به اصطلاح ادبی و علم
صرف «حَضَّ یَحُضُّ» ثُلاثی مجرد است كه یك طرفی است ولی «تَحاضّ» باب تفاعل است كه دو طرفی
است. یعنی كار مشتركی كه به وسیله دو طرف انجام شود و مقصود از دو طرف نه این است كه فقط
دو تا باشد، بلكه یعنی از یكی بیشتر؛ یعنی وادار كردنهای متقابل
[3]. می فرماید: ای اغنیا چه ادعایی
می كنید كه این پول و ثروتی كه خدا به ما داده علامت عزت ماست؟ ! شما كه عملتان وادار
كردنهای متقابل بر اطعام مساكین نیست حق ندارید ادعا كنید كه مورد عنایت خدا بوده اید.
وَ تَأْكُلُونَ اَلتُّراثَ أَكْلاً لَمًّاشما آن میراث خوارها هستید كه دنبال ارثهای مفت می گردید كه
پیدا كنید و بخورید و شكمهایتان را پر كنید. آیا این كرامت الهی است؟ !
وَ تُحِبُّونَ اَلْمالَ حُبًّا جَمًّاشما بنده ثروتید، پول و مال را دوست دارید، چه دوست داشتن
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 543
فراوانی!
كَلاّ إِذا دُكَّتِ اَلْأَرْضُ دَكًّا دَكًّاآن وقتی كه زمین به شدت در هم كوبیده شود (یعنی قیامت) .
وَ
جاءَ رَبُّكَ وَ اَلْمَلَكُ صَفًّا صَفًّاپروردگار تو بیاید و ملائكه صف اندر صف بیایند.
وَ جِی ءَ یَوْمَئِذٍ
بِجَهَنَّمَ. یعنی جهنم هم آورده شود.
همه اینها در قیامت به معنای ظاهر شدن و آشكار شدن است، چون در مورد قیامت
می فرماید:
فَكَشَفْنا عَنْكَ غِطاءَكَ فَبَصَرُكَ اَلْیَوْمَ حَدِیدٌ [4]چشم تو را باز می كنیم، همه حقایق را در
آنجا می بینی. یا می فرماید:
وَ بُرِّزَتِ اَلْجَحِیمُ لِلْغاوِینَ [5]. یعنی و جهنم آشكار می شود.
پس «جهنم آورده می شود» از نظر آن انسانی است كه نمی دیده و حال حقایق را می بیند.
آنجاست كه خدا را شهود می كنی و حس می كنی كه مُلك مُلك خداست و امر امر خداست.
آنجاست كه ملائكه ای را كه عالم را اداره می كردند و مسلط و مدبّر امور عالم بودند و تو آنها را
نمی دیدی و فقط طبیعت را می دیدی، صف اندر صف می بینی؛ چون باطن عالم را می بینی.
آنجاست كه جهنم را آورده شده می بینی.
یَوْمَئِذٍ یَتَذَكَّرُ اَلْإِنْسانُ وَ أَنّی لَهُ اَلذِّكْری در این وقت است كه انسان نسبت به همه آنچه گفتیم
متذكر و متنبه می شود؛ یعنی آن وقت می فهمد كه خدای متعال این همه امكانات برای من قرار داده
بود كه می توانستم از آنها استفاده كنم و نكردم؛ ثروت یك نوع امكان بود، فقر نوعی دیگر امكان
بود، سلامت و بیماری و اقبال و ادبار دنیا همه اینها برای من امكاناتی بود. در این وقت انسان متنبه
و بیدار می شود، اما دیگر چه فایده؟ ! آن تذكر و بیداری، تذكر و بیداریِ بعد از گذشتن فرصت است
كه دیگر كار از كار گذشته است.
[3] - . مثلا «تَضارَبَ» یعنی این آن را زد و آن این را.