همیشه یا غالبا هر سوره ای، مخصوصا سوره های كوچك، یك محور خاص دارد؛ یعنی مطالب،
همه حول یك مطلب اساسی دور می زند. در این سوره این مطلب اساسی كه سایر مطالب مقدمه و
مؤخره آن است، آن چیزی است كه در فرهنگ اسلامی به تبع قرآن به «تزكیه نفس» تعبیر می شود.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 564
توضیح اجمالی اینكه: انسان اندامی و جسمی دارد. این جسم همین است كه هر فردی آن را
با حواس خودش می شناسد و موضوع علم پزشكی و علم وظائف الاعضاء (فیزیولوژی) است.
اعضا و جوارح بدن انسان شناختنی است. اگرچه [بدن انسان ] فوق العاده پیچیده است و هنوز هم
علوم نتوانسته اند ادعا كنند كه انسان را حتی از نظر اندام كاملا شناخته اند، ولی تا حدود زیادی
شناخته شده است. این بدن از خود سلامت دارد و بیماری دارد، بلكه بیماریها دارد و قهرا سلامتها
دارد، تولد دارد و مرگ دارد، رشد و نمو دارد و توقف و انحطاط دارد، پاكیزگی دارد و ناپاكیزگی
دارد. اینها را هر كسی می داند. [یكی را می بینید
[1]] كثیف است، متعفن است، آلوده است، یكی دیگر
را می بینید كه پاكیزه است. یا از نظر طبی یك نفر را می بینید مزاجی معتدل و متعادل دارد و اقسام
میزانهایی كه در بدن لحاظ می شود، همه در بدن او در حد متعادل است؛ مثلا نبضش، حركات
قلبش، فشار خونش همه در حد متعادل است و همه اعضا و جوارحش سالم است، [و یك نفر را
می بینید كه این گونه نیست. ] اینها جنبه های بدنی انسان است. آیا انسان علاوه بر بدن هویت
دیگری هم دارد كه آن هویت هم از خود پاكیزگی و آلودگی داشته باشد و پاكیزگی و آلودگی اش
ماورای پاكیزگی و آلودگی بدن باشد؟ آیا آن هویت دیگر هم رشد و نمو و تكامل دارد و رشد و
نمو و تكاملش ماورای رشد و نمو و تكامل بدن است؟ یا نه، انسان ماورای این بدن چیزی نیست،
پاكیزگی یعنی پاكیزگی بدن و آلودگی هم یعنی آلودگی بدن و لباس، رشد و نمو یعنی بزرگ شدن
جسم، و سلامت و بیماری هم یعنی سلامت و بیماری جسم و اندام؟
[1] - . [قسمتی از سخن استاد ضبط نشده است. ]