قرآن برای انسان یك هویت روحی و نفسانی ماورای هویت بدنی قائل است و برای آن هویت هم
پاكیزگی و طهارت از یك طرف و آلودگی از طرف دیگر قائل است، رشد و نمو و ترقی و تكامل از
یك طرف و توقف و انحطاط و سقوط از طرف دیگر قائل است. قرآن آنچه را كه مربوط به پاكیزه
كردن نفس و دور كردن انواع آلودگیها از نفس باشد «تزكیه نفس» می نامد. بدیهی است وقتی كه
هویت نفس و روح غیر از هویت بدن شد نوع پاكیزگی اش هم غیر از این نوع پاكیزگی است؛ یعنی
وسایلی كه با آنها می شود روح را پاكیزه كرد غیر از وسایلی است كه با آنها می شود جسم را
پاكیزه كرد، اموری كه روح را آلوده می كند غیر از اموری است كه جسم را آلوده می كند و اصلا
دنیایش دنیای جداگانه ای است. بدن را با صابون و حمام می شود پاكیزه كرد، ولی آیا روح را هم با
صابون و حمام می شود پاكیزه كرد؟ بدن با حمام نرفتن و داخل گرد و غبار رفتن و تماس با اشیای
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 565
آلوده، آلوده می شود، ولی آیا روح هم با اینها آلوده می شود؟ روح با چیزهای دیگری آلوده
می شود. به تعبیر قرآن روح با اِثمها (گناهان) آلوده می شود و این یك آلودگی واقعی برای روح
است.
همچنین است رشد و نمو
[1]. انسانهایی هستند از نظر بدن خیلی قوی، قوی اندام، رشید و
پهلوان، ولی از نظر روح كوچك و حقیر؛ یك روح بسیار كوچك در یك بدن بسیار متعادل و
بسیار قوی و ورزیده قرار گرفته. و چه بسا افرادی كه اندامهای كوچك و حقیری دارند، ولی همراه
این بدنهای كوچك روحهای بزرگ، همتهای عالی، اراده های قوی، عقلهای روشن، صفا و معنویت
فوق العاده وجود دارد.
مسئله تزكیه نفس آنقدر مهم است كه در اینجا یازده سوگند متوالی برای آن یاد شده است
[2].
وَ اَلشَّمْسِ وَ ضُحاها. سوگند به خورشید و روشناییِ اول روزِ خورشید.
[1] - . به دلیل خاصی كه بعدا توضیح می دهم، هر دو را ذكر می كنم، [هم پاكیزگی و آلودگی روح و هم رشد و نموّ روح. ]
[2] - . ما چون درباره سوگندهای قرآن به تازگی در همین سوره های آخر قرآن كه زیاد سوگند دارد بحث كرده ایم،
دیگر تكرار نمی كنیم.