پیغمبر اكرم صلی الله علیه و آله با اصحاب بزرگوارشان نشسته بودند. اصحاب دیدند ایشان روی زمین خط
می كشند. اول دو نقطه روی زمین مشخص كردند. بعد یك خط مستقیم از این نقطه به آن نقطه
كشیدند و بعد خطهای كج و معوجی [از این نقطه به آن نقطه ] در اطراف كشیدند. بعد آن خط وسط
را نشان دادند و فرمودند: این است راه ما؛ یعنی راههای زیادی وجود دارد، ولی راه ما این است؛
یك راه هست و همین راه را هم باید رفت.
پس اینجا كه می فرماید
وَ اَللَّیْلِ إِذا یَغْشی . `وَ اَلنَّهارِ إِذا تَجَلّی ، اشاره به ناموسی است در خلقت
كه همان ناموس شب و روز است. این سایه و روشن ها هردو، وجودشان برای پیدایش حیات
لازم و ضروری است. اگر همیشه بر زمین به طور یكنواخت آفتاب می تابید موجود زنده ای نبود و
اگر همیشه تاریكی بود باز هم موجود زنده ای نبود. تناوب شب و روز است كه حیات و جنبشهای
حیاتی را به وجود آورده است. علاوه بر این، باز آن حكمت و تقدیر الهی در خلال این
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 590
جنب و جوش ها خلقت نر و ماده را به وجود آورده كه حیات از این راه ادامه پیدا كند تا موجودی
خلق شود كه كاملترین موجودات است و دیگر راهش یك راه باریك معینی كه نتواند از آن تخطی
كند نیست.
جمادات برای خود طبیعتی دارند. سنگ، طلا، نقره، آب، هوا، نفت، فیروزه، . . . هركدام برای
خود طبیعتی دارند. در نباتات و حیوانات هم همین طور است و هر نبات و حیوانی برای خود
طبیعتی دارد. همه اینها چون طبیعت معینی دارند راهشان متشتت نیست، بلكه یك راه معین و
مشخصی است. اما انسان طوری خلق شده است كه دیگران از آن به «موجود بی سرشت» تعبیر
كرده اند، ولی ما نمی گوییم بی سرشت، بلكه می گوییم موجودی با سرشتهای مختلف اما نه
سرشتهای اجباركننده؛ موجودی با سرشتهای متضاد و با قدرت انتخابِ راه خود از میان این
سرشتهای متضاد.
حال كه راهها متعدد و متشتت است و برای انسان امكان رفتن از هزارها راه و كوچه و
پس كوچه و خطر گم شدن در این كوچه ها و پس كوچه ها و سقوط در دره ها هست، آن یك راهی
كه انسان را به مقصد می رساند چیست؟
فَأَمّا مَنْ أَعْطی وَ اِتَّقی . `وَ صَدَّقَ بِالْحُسْنی . `فَسَنُیَسِّرُهُ لِلْیُسْری . `وَ أَمّا مَنْ بَخِلَ وَ اِسْتَغْنی . `وَ كَذَّبَ بِالْحُسْنی . `فَسَنُیَسِّرُهُ لِلْعُسْری [1].