وَ اِتَّقی . إتّقاء، تقوا، خود نگهداری، خود حفظ كردن؛ كه همان ملكه پرهیز از فساد و گناه و سقوط
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 594
در حیوانیت است. «اعطاء» عمل است و «تقوا» ملكه روحی. در اصطلاح قرآن و نهج البلاغه تقوا
یك ملكه روحی است
[1]. نهج البلاغه می فرماید: إن تقوی الله حمت أولیاء الله محارمه
[2]. تقوا خودِ
اجتناب از محرمات نیست، بلكه تقوا عبارت است از یك حقیقتی در روح انسان كه مقدمه و سبب
اجتناب از گناهان است.
در سوره یوسف داستان پرهیجان یوسف را می خوانیم؛ از آن ابتدا محسود واقع شدن یوسف،
به چاه افتادن یوسف، فروخته شدن یوسف، دست به دست گشتن یوسف، به خانه عزیز مصر
افتادن، تا بعد معشوق زن عزیز مصر واقع شدن، بعد امتناع كردن به آن شدتْ و زندان را بر آلودگی
ترجیح دادن:
قالَ رَبِّ اَلسِّجْنُ أَحَبُّ إِلَیَّ مِمّا یَدْعُونَنِی إِلَیْهِ [3]، بعد هم چه زندان عالیی كه متحمل شده
است، زندانی كه در آن همنشین با بت پرست و غیر بت پرست و مسلكهای مختلف بوده و همیشه
كوشش كرده دیگران را هدایت كند. بعد كم كم كار همین زندانی و همین بَرده فروخته شده، به
جایی می رسد كه مقدرات مصر در اختیار او قرار می گیرد و همان برادران حاسد محتاج او
می شوند.
قالَ اِجْعَلْنِی عَلی خَزائِنِ اَلْأَرْضِ إِنِّی حَفِیظٌ عَلِیمٌ. `وَ كَذلِكَ مَكَّنّا لِیُوسُفَ فِی اَلْأَرْضِ یَتَبَوَّأُ
مِنْها حَیْثُ یَشاءُ؛ یعنی اینچنین یوسف را بالا بردیم كه [طبق ] آن وعده الهی كه خداوند اهل تقوا را
وارث زمین می گرداند، او را وارث قرار دادیم.
نُصِیبُ بِرَحْمَتِنا مَنْ نَشاءُ وَ لا نُضِیعُ أَجْرَ اَلْمُحْسِنِینَ
رحمت خود را به هركه بخواهیم می دهیم و اجر نیكوكاران را ضایع نمی گردانیم حتی در دنیا.
وَ
لَأَجْرُ اَلْآخِرَةِ خَیْرٌ لِلَّذِینَ آمَنُوا وَ كانُوا یَتَّقُونَ [4]این با ایمانها و باتقواها اجر آخرتشان بیشتر است.
آنوقت در آن لحظه ای كه برادرها با یوسف روبرو می شوند و یوسف به آنها می گوید: «هیچ
می دانید شما در گذشته با یوسف و برادرش چه كردید؟ »
قالُوا أَ إِنَّكَ لَأَنْتَ یُوسُفُ تو یوسفی؟
قالَ
أَنَا یُوسُفُ وَ هذا أَخِی بله من یوسفم، این هم برادرم است.
قَدْ مَنَّ اَللّهُ عَلَیْناخدا بر ما منت گذاشت.
إِنَّهُ مَنْ یَتَّقِ وَ یَصْبِرْ فَإِنَّ اَللّهَ لا یُضِیعُ أَجْرَ اَلْمُحْسِنِینَ [5]. از نظر نتیجه گیری، تمام سوره در همین
جمله خلاصه شده:
إِنَّهُ مَنْ یَتَّقِ وَ یَصْبِرْ فَإِنَّ اَللّهَ لا یُضِیعُ أَجْرَ اَلْمُحْسِنِینَ.
فَأمّا مَنْ أعْطی وَ اتَّقی. پاكی می خواهد؛ با لغزیدن به این گناه و آن گناه [پیمودن راه حق ]
امكان ندارد. این حرفها كه «آدم باید ایدئولوژی داشته باشد و این مسائل مسائل جزئی است»
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 595
مزخرف است.
[1] - . در آن دو سخنرانی كه راجع به تقوا كرده ام و چاپ هم شده است، با استناد به آنچه كه در قرآن و نهج البلاغه آمده است، تقوا را معنی كرده ایم. [رجوع شود به كتاب ده گفتار. ]