خطبه ای است در نهج البلاغه راجع به خلقت مورچه. می فرماید: انظروا إلی النملة فی صغر جثتها و
لطافة هیئتها. . .
[1]یعنی یك نگاهی بكنید در خلقت مورچه با این جثه كوچك و با این هیئت لطیف
و نازك و نرمش، چگونه غذا می خورد و چگونه این غذاها را نرم می كند و از این گردن كوچكش
رد می كند. چشمش و گوشش را كه در سرش است در نظر بگیرید، شكمش را در نظر بگیرید. . .
بعد از اینكه همه اینها را شرح می دهد می فرماید: آن هوش و غریزه این حیوان را در نظر بگیرید
كه زمستان و تابستان را تشخیص می دهد. تابستان كه می شود شروع می كند به جمع آوری و انبار
كردن برای زمستان كه ماهها نمی تواند از سوراخش بیرون بیاید، تا در آن وقت اینها را ارتزاق كند.
بعد در آخر می فرماید: . . . إلا علی أن فاطر النملة هو فاطر النخلة
[2]. . . ؛ یعنی در مقابل قدرت خدا
خلقت مورچه و خلقت درخت خرما علی السویّه است؛ یعنی نسبت اینها با قدرت خدا مساوی
است و چنین نیست كه خلقت كوچكتر چون كوچكتر است آسانتر از بزرگتر باشد، یا بالعكس
خلقت بزرگتر چون بزرگتر است و مثلا ظریفكاری ندارد آسانتر باشد. در مقایسه با حق، این
حرفها مطرح نیست و خلاصه بزرگ و كوچك در مقابل قدرت خدا علی السویّه اند.
خلاصه، در آیه سوره بقره می فرماید: خدا ابا ندارد و خجالت نمی كشد كه از این چیزهایی كه
به نظر انسانها كوچك می آید مثل بیاورد؛ بلكه عمدا از آنها مثل می آورد برای اینكه بفهمید از نظر
خداوند همه اینها علی السویّه اند
[3].
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 645
این است كه قرآن اساسا به همه چیز قسم می خورد؛ چون هر چیزی در جای خودش زیبا و
نیكوست.
بنابراین همان طور كه بعضی از مفسرین گفته اند، این گونه نیست كه چون خدا در اینجا به
انجیر و زیتون قسم خورده است، ایندو نسبت به همه میوه ها مزیت خاصی داشته باشند. البته گفتیم
كه ممكن است همین طور باشد كما اینكه برای این دو میوه خیلی خواص عجیبی ذكر كرده اند،
ولی ما قسم خوردن قرآن به ایندو را دلیل بر این مطلب نمی گیریم.
[1] - . نهج البلاغه، خطبه 183.
[2] - . الفاظ «نملة» و «نخلة» جناس دارند.
[3] - . مثل معروفی است؛ می گویند پسر جوان ساده ای بود كه تازه نامزد كرده بود و می خواست به خانه نامزدش
برود. مادرش به او گفت: آنجا كه می روی مواظب حرفهایت باش و مسائل كوچك را مطرح نكن و حرفهای بزرگ بزن. مقصود مادر این بود كه حرفهایی در سطح عالی بزن. این بیچاره نفهمید حرف بزرگ یعنی چه؛ وقتی آنجا رفت بی مناسبت می گفت: چنار، منار، كوه، دریا. . . !