فَلْیَدْعُ نادِیَهُ. در آن زمان كه این آیه نازل شد مسلمین آنقدر در اقلیت بودند كه پیغمبر اكرم هم در
مسجدالحرام برای یك سجده خدا كردن آزاد نبود. دوره حكومت قُرَشیها در مكه بود. اینها یك
حكومت شورایی داشتند. حكومت قریش به اصطلاح امروز یك نوع حكومت اریستوكراسی و
اشرافی بود؛ نه حكومت فردی بود، نه جمهوری و نه سلطنت. یك مجلسی داشتند كه به آن
«دار الندوه» می گفتند. این دار الندوه حكم یك مجلس سنا را داشت؛ یعنی اشراف و رؤسا جمع
می شدند و تصمیمات كلی در آنجا گرفته می شد و هر تصمیمی كه در آنجا می گرفتند تمام شهر
مكه تسلیم آن بودند. زندگیِ قبیله ای بود. رؤسای قبیله در دار الندوه جمع می شدند شورا می كردند
و اگر مطلبی از شورا می گذشت تمام اهل مكه، یعنی افراد قبیله ها، تسلیم آن شورا بودند. تمام
قدرت سیاسی مكه در آن شورا متمركز بود.
«نادی» یعنی مجلس. اینجا قرآن می گوید:
فَلْیَدْعُ نادِیَهُ. اتكای امثال ابوجهل به همان نادی
بود. «ندوة» و «نادی» از یك ماده اند. «نادیَه» در این آیه یعنی آن دار الندوه اش را؛ یعنی این
شخصی كه اینقدر تكیه اش به آن مركز قدرت سیاسی مكه است [چنان تكان شدیدی به او خواهیم
داد كه برود آن را فریاد كند. ] ابوجهل خودش از افراد آن مجلس و از ذی رأی های آنجا و بلكه از
رؤسای آنجا بود. معمولا در هر مجلسی
[1]چند نفر كه نسبت به دیگران برجستگی داشته باشند
بقیه را می چرخانند و در واقع قدرت در آنها متمركز می شود. ابوجهل و ابوسفیان و چند نفر دیگر
از رؤسا درواقع قدرت اصلی بودند.
قرآن می خواهد بگوید این مركز قدرت متلاشی خواهد شد. می فرماید: چنان تكان شدیدی
او را بدهیم، آنوقت برود فریاد كند آن مركز قدرت سیاسی و آن نادی را. یعنی همه از بین رفته و
دیگر چیزی به دردش نخواهد خورد.
سَنَدْعُ اَلزَّبانِیَةَ. یكسره او را روانه جهنم خواهیم كرد. او نادی و دار الندوه خودش را صدا كند،
ما زبانیه جهنم را صدا می كنیم و می گوییم بیایید تحویلش بگیرید!
كَلاّ لا تُطِعْهُ وَ اُسْجُدْ وَ اِقْتَرِبْ. خطاب به پیغمبر اكرم است. مضمون آیه این است كه اینها
می خواهند جلوی تظاهر تو به عبادت را بگیرند. كأ نّه اینجا برای پیغمبر این مسئله مطرح است كه
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 682
آیا تقیه كند و دیگر عبادتش را در مسجدالحرام انجام ندهد و برود در خانه و مخفی عبادت كند
چون اینها مزاحم می شوند؟ یعنی آیا به این تهدید اینها ترتیب اثر بدهد؟ یا نه، باز هم برود در
مسجد عبادت كند و از این تهدیدها نترسد؟ آیه این است: گوش نكن به این حرفها! باز هم برو به
مسجدالحرام و خدای خودت را عبادت كن! باز هم خدای خودت را سجود كن و به وسیله این
سجودها تقرب به ذات مقدس پروردگارت بجوی!
[1] - . مانند مجلس شورا یا مجلس سنا.