در مورد «مُنْفَكّین» چند احتمال داده شده: یكی اینكه مقصود این است كه اینها از عقاید سابق
خودشان جدا شدنی نبودند تا وقتی كه بیّنه و دلیل روشن آمد و اینها را از عقایدی كه به اینها
چسبیده بود و اینها به آن چسبیده بودند، جدا كرد.
احتمال دیگر این است: اینها خودشان از یكدیگر جدا شدنی نبودند، یعنی با یكدیگر متحد
بودند و یكی بودند، با آمدن بیّنه
[1]، از یكدیگر جدا شدند. ولی این احتمال، از جهاتی تأیید
نمی شود.
احتمال سوم این است: مقصود این نیست كه اینها از عقایدشان جدا نمی شدند، مقصود این
است كه ما آن سنت راهنمایی و هدایتمان را از اینها جدا نمی كنیم؛ یعنی اینها چنین نبودند كه جدا
باشند از هدایت الهی تا وقتی كه آنها را بیّنه بیاید. مقصود این است كه همیشه خدای متعال وسیله
هدایت را برای مردم فراهم كرده و می كند. این احتمال هم به نظر بعید می رسد.
در میان این احتمالات همان احتمال اول كه اكثر مفسرین گفته اند، درست است. حال راجع به
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 703
احتمال اول بحث كنیم ببینیم مقصود چیست.
[1] - . اینجا مقصود از بیّنه، پیغمبر اكرم است.