گویی اینجا این سؤال به وجود می آید كه چرا همه اهل كتاب و مشركین ایمان نیاوردند؟ مخصوصا
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 708
این سؤال درباره اهل كتاب بیشتر جا دارد، چون مشركین مردمی بی كتاب و بی اطلاع بودند، ولی
اهل كتاب مردمی بودند كه در انتظار آمدن پیغمبر آخرالزمان بودند. قرآن می فرماید:
یَعْرِفُونَهُ كَما
یَعْرِفُونَ أَبْناءَهُمْ [1]این پیغمبر را می شناسند آنچنان كه فرزندان خودشان را می شناسند
[2]. در عین
حال چرا همه ایمان نیاوردند؟
قرآن اینجا اشاره به یك اصل دیگر می كند. آن اصل دیگر در سوره بقره ذكر شده است. در
آن آیه معروف می فرماید:
كانَ اَلنّاسُ أُمَّةً واحِدَةً فَبَعَثَ اَللّهُ اَلنَّبِیِّینَ مُبَشِّرِینَ وَ مُنْذِرِینَ وَ أَنْزَلَ مَعَهُمُ اَلْكِتابَ
بِالْحَقِّ لِیَحْكُمَ بَیْنَ اَلنّاسِ فِیمَا اِخْتَلَفُوا فِیهِ وَ مَا اِخْتَلَفَ فِیهِ إِلاَّ اَلَّذِینَ أُوتُوهُ مِنْ بَعْدِ ما
جاءَتْهُمُ اَلْبَیِّناتُ بَغْیاً بَیْنَهُمْ. . . . [3]
این آیه هم از آیات خیلی پرمعنا و بزرگ و پیچیده قرآن است. خلاصه عرض می كنم: از این آیه
چنین استنباط می شود كه در ابتدایی كه بشریت پیدا شده همه مردم امت واحد و یك گروه و
یك رنگ بودند؛ تا اینكه تدریجا بشریت- به اصطلاح امروز- جلو آمد. همین كه جلو آمد این
حالت یك رنگی تبدیل شد به چند رنگی. پای منافع به میان آمد. وقتی كه پای منافع به میان آمد
پای حقوق و پای اختلاف و پای ظلم و عدل و تجاوز به حقوق یكدیگر به میان آمد. اینجا خداوند
برای رفع این اختلاف، پیغمبران صاحب شریعت را فرستاد، پیغمبرانی كه برای حل اختلافات مردم
قانون هم با خود آورده بودند. آنگاه قرآن می گوید: بعد از آمدن پیغمبران اختلاف دومی پیدا شد
كه موضوع آن، دینی بود كه پیغمبران آورده بودند؛ یعنی قبلا مردم بر سر منافع با یكدیگر اختلاف
داشتند و پیغمبران آمدند برای حل این اختلافات و موفق هم شدند، ولی بعد از آمدن پیغمبران
اختلاف دیگری پیدا شد كه موضوعش خود دین بود كه پیغمبران آوردند، اختلاف در خود دین؛
یعنی مردم در دینی كه پیغمبران آوردند فرقه فرقه شدند. هیچ پیغمبری هیچ قانون و شریعتی نیاورد
الاّ اینكه بعد از رفتن او پیروانش چند دسته شدند، همان طور كه در یهود، مسیحیت و خود اسلام
می بینیم.
آن اختلاف اول، بر پایه منافع مادی بود، ولی این اختلاف دوم بر اساس دیگری است. قرآن
می گوید این اختلاف دوم را همان علمای دین و دین گردان ها به وجود آوردند و می آورند. این
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 709
اختلاف دوم اختلافی است كه بعد از آمدن بیّنه و دلیل روشن پیدا می شود، مثل همان اختلاف بعد
از قرآن. قرآن اسم این اختلاف را «بَغْی» (
بَغْیاً بَیْنَهُمْ) [4]*می گذارد.
اینجا- همان طور كه بعضی از مفسرین گفته اند- گویی قرآن می خواهد به پیغمبر تسلی بدهد.
می گوید: اگر با اینكه تو بیّنه الهی هستی همه اهل كتاب و مشركین ایمان نیاوردند، دلتنگ مباش!
در گذشته هم مردم تفرقه پیدا نكردند مگر بعد از آنكه بیّنه واضح آمده بود.
وَ ما تَفَرَّقَ اَلَّذِینَ أُوتُوا اَلْكِتابَ إِلاّ مِنْ بَعْدِ ما جاءَتْهُمُ اَلْبَیِّنَةُآنهایی كه به ایشان كتاب داده شد،
دسته دسته نشدند مگر بعد از آنكه بیّنه برای آنها آمده بود. پس اگر به تو هم مردم یكسره
نگرویدند، چیز تازه ای نیست، در گذشته هم چنین بوده است.
[1] - . بقره/146 و انعام/20.
[2] - . این آیه لااقل در مورد علمای اهل كتاب صدق می كند.