«ذره» در زبان عربی نام كوچكترین واحد جسم است، یعنی آن جسمی كه دیگر از آن كوچكتر
چیزی نیست. در عرف وقتی كه می گفتند «ذره» مقصودشان كوچكترین واحد جسم بود كه انسانها
سراغ داشتند و می توانستند با چشم غیر مسلح ببینند؛ یعنی همان ذرات ریز غبار كه اگر انسان در
آفتاب یا سایه باشد آنها را نمی بیند، ولی اگر در سایه باشد و یك ستون نور از سایه عبور كند
(مثل اینكه نور از پنجره ای به داخل اتاق بتابد) می بیند كه در میان این ستون نور ذرات كوچكی
حركت می كنند. عده ای از علما و فلاسفه هم در آن مسئله معروف كه «جسم از چه چیزی تركیب
شده؟ » معتقد بودند كه جسم از جسمهای بسیار بسیار ریز كه به چشم هم نمی آید، تركیب شده و به
آنها می گفتند ذرات صغار صلبه
[1]؛ یعنی ذره های بسیار كوچك بسیار سخت. آنها معتقد بودند این
ذرات، قابل شكافتن نیست. این «غیر قابل شكافتن» ترجمه همین كلمه «اتم» است، یا كلمه «اتم»
ترجمه آن است.
به هر حال قرآن می گوید هر كس [به وزن یك ذره كار خوبی كرده باشد آن را می بیند و
هر كس به وزن یك ] ذره كار بدی كرده باشد آن را هم می بیند.
عجیب سوره ای است؛ حالا با توجه به معنا و آهنگ سوره [آن را قرائت می كنیم: ]
إِذا زُلْزِلَتِ اَلْأَرْضُ زِلْزالَها. `وَ أَخْرَجَتِ اَلْأَرْضُ أَثْقالَها. `وَ قالَ اَلْإِنْسانُ ما لَها. `یَوْمَئِذٍ
تُحَدِّثُ أَخْبارَها. `بِأَنَّ رَبَّكَ أَوْحی لَها. `یَوْمَئِذٍ یَصْدُرُ اَلنّاسُ أَشْتاتاً لِیُرَوْا أَعْمالَهُمْ. `فَمَنْ
یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ. `وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ.
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 719
[1] - . بعدها همین نظریه تأیید شد.