ولی قرآن با آن فكر هم كه انسان خیال كند كه فقط ایمان كافی است و عمل [لازم نیست مخالف
است. ] قرآن ایمان و عمل را از یكدیگر تفكیك ناپذیر می داند. می بینید كه در قرآن چقدر تكرار
می شود: «آمنوا و عملوا الصالحات. » اصلا در قرآن از بس این جمله تكرار شده، هرجا انسان «آمنوا»
می بیند انتظار دارد یك «عملوا الصالحات» هم پشت سرش باشد. ممكن است كسی با خود خیال
كند كه من ایمانم قرص و محكم است، آدم ایمانش كه قرص و محكم شد حالا عمل هم داشت یا
نداشت مهم نیست. مثل اینكه بعضی متصوفه می گویند آقا دلت را پاك كن، ایمانت را قرص و
محكم كن، بود و نبود عمل مهم نیست.
وَ اُعْبُدْ رَبَّكَ حَتّی یَأْتِیَكَ اَلْیَقِینُ [1]آنقدر عبادت كن كه به
مرحله ایمان یقینی برسی؛ وقتی به این مرحله رسیدی دیگر رهایش كن، عملْ دیگر به چه درد
مجموعه آثار شهید مطهری . ج28، ص: 763
می خورد، به نتیجه و مقصد رسیدی! این وسوسه شیطان است.
نقطه مقابل، كسانی هستند كه ایمان را تحقیر می كنند. در صدر اسلام خوارج این طور فكر
می كردند و امروز هم عده ای این طور فكر می كنند كه اصل عمل است، بود و نبود ایمان مهم نیست.
و لهذا می گویند در هر جای دنیا اگر مردمی باشند كه از نظر عمل همان طور عمل می كنند كه
مسلمانهای خوب عمل كرده اند ولو خدا را نمی شناسند و به معاد ایمان ندارند، اینها چون عملشان
خوب است، به آنچه كه پیغمبران دعوت كرده اند یعنی به سعادت دنیا و سعادت آخرت رسیده اند
[و وضع آنها با مؤمنانی كه عمل صالح انجام داده اند] هیچ فرق ندارد؛ ایمان مقدمه است.
ایمان هرگز مقدمه نیست. نه ایمان مقدمه است نه عمل. ایمان و عمل دو ركن سعادت انسان
است.
پس انسان یك موجود ساخته نشده است و خسران اساسی او در این است كه خوب ساخته
نشود و اگر بخواهد خوب ساخته بشود با دو چیز ساخته می شود: یكی نظری و یكی عملی، یكی
از نوع شناخت و یكی از نوع عمل. آنچه كه نظری و از نوع شناخت است نامش ایمان است. در
رأس ایمان، ایمان به اللّه، ایمان به همه انبیاء، ایمان به ملائكه، ایمان به كتب، ایمان به رسل، ایمان
به یوم الآخِر، ایمان به امام و رهبر
[2]قرار دارد. ابتدا شناختن و درك این مسائل و اعتقاد به اینها، و
بعد عمل.
پس انسان در زیان است مگر آنان كه ایمان پیدا كردند و عمل صالح انجام دادند؛ آنها كه
چنین نكردند اصلا از اول به انسانیت نرسیده اند.
[2] - . خود این از اصول ایمان است.