این مسأله هم یكى از مسائلى است كه قدما آن را به نحو كامل حل نكرده‏اند.مى‏گویند ذهن ماهیت را چند گونه اعتبار مى‏كند:

1- اعتبار بشرط شى‏ء

2-  اعتبار لا بشرط

3- اعتبار بشرط لا

ماهیت مخلوطه یا بشرط شئ، مثل انسان كاتب (با قید كتابت، بشرط كتابت)، انسان موجود، انسان غیركاتب، انسان معدوم.محلّ بحث، ماهیّت مطلقه یا لابشرط است. بحث در این است كه مقسم براى تقسیم به این اعتبارات سه گانه چیست؟ آیا مقسم خود ماهیّت است. در این صورت این ماهیّت مطلق كه مقسم است فرقش با ماهیت بلاشرطى [كه خود یكى از اقسام است‏] چیست؟

مى‏گویند فرقش این است كه [در ماهیت مطلقه قسمى، اعتبار اطلاق شده است‏] ولى در مطلق مقسمى حتى قید اطلاق هم نباید باشد.

لا بشرط مقسمى را كلّى طبیعى مى‏دانند.

مرحوم «زنوزى» به تقسیمات جدیدى رسیده و كشف كرده است. ایشان مى‏گوید ماهیّت در یك اعتبار حتى مقسم هم نیست و آن وقتى است كه نظر به خود ذات مى‏افكنیم كه همان حمل اوّلى ذاتى است، و تازه وقتى كه نظر را از ذات خارج مى‏كنیم نوبت به تقسیم مى‏رسد. و به این ترتیب كلّى طبیعى مقابل مقسم است.

مرحوم آقاى بروجردى نظر بدیعى داشت كه مى‏گفت مقسم اصلا ماهیت نیست، مقسم اعتبار است.

ولى ما پس از تأمل بسیار به این نتیجه رسیدیم كه مقسم خود ماهیّت است امّا این تقسیم از نوع تقسیم قضایاى منطقى است؛ یعنى قضیه طبیعیه. قضیه طبیعیه را ذهنیه نیز مى‏گویند مثل «الانسان نوع »

قضیه ذهنیّه هم حملیه دارد، شرطیه دارد، شرطیه منفصله دارد و ... وقتى مى‏گوییم: الماهیة إمّا لا بشرط أو بشرط شئ أو بشرط لا، یعنى الماهیة فى الذهن (ما ینظر فیه) یا چنین است یا چنان از حرفهاى مرحوم آخوند و شیخ چنین برمى‏آید كه مقصود از «قضیّه مهمله» قضیه‏اى است كه موضوعش لابشرط مقسمى است.[i]