ثمره فعالیت‌های علمی و فلسفی استاد آشتیانی را می‌توان به چهار دسته تقسیم كرد:
اول ـ تصحیح و تنقیح و شرح متون عرفانی از متقدمین و متأخرین از شرح فصوص قیصری گرفته تا آثار محمّدرضا قمشه‌ای و سید محمّد كاظم عصار.
دوم ـ تصحیح و تنقیح و شرح متون فلسفی كه در این زمینه توجه ایشان، بیشتر به حكمای بعدی و مخصوصاً پیروان مكتب ملاصدرا و خود او معطوف بوده است. ایشان، آثار متعددی از صدرالمتألهین و نیز شاگردش ملا محسن فیض كاشانی و حكمای دوران قاجاریه مانند میرزا مهدی نراقی و ملاعبدالله و ملاعلی زنوزی و حاجی ملاهادی سبزواری و نیز برخی از معاصران مانند سید محمّد كاظم عصار را به حلیه طبع آراسته و با شروح و تفاسیر پر ارج خود این نصوص را زنده كرده‌اند.
سوم ـ تحقیق در تاریخ فلسفه اسلامی و نیز عرفان كه بیشتر در مقدمه‌های مبسوط استاد بر متون گوناگون مانند الشواهد الربوبیه و شرح مشاعر آمده است، علاوه بر منتخباتی از آثار حكمای الهی ایران، كه خود منبع عظیمی برای تحقیق در تاریخ فلسفه از دوران میرداماد به بعد است. ایشان در برخی موارد برای اولین بار چگونگی انتقال سنت فلسفی را در اسلام نمودار
استاد، همیشه از نبود یك تاریخ فلسفه و عرفان در ایران، متأثر و نگران بود
آشتیانی با شجاعت مخصوص خود، در زمانی كه بردن نام امام هم جرم بود، بی‌واهمه در بسیاری از آثار خود، نام آن عزیز را با احترام تمام می‌آورد و تجلیل می‌كرد
ساخته‌اند، چنانكه در مورد تفحصی كه در انتقال مكتب ملاصدرا از اصفهان به قم در پایان دوران صفوی كرده‌اند، مشهود است. تحقیقات ایشان در تاریخ عرفان نظری و گسترش مكتب ابن عربی نیز دارای ارزش فراوان است.
او همیشه از نبود یك تاریخ فلسفه و عرفان در ایران، متأثر و نگران بود. می‌نویسد:
«نداشتن یك تاریخ فلسفه و عرفان و كیفیت پیدایش و رشد آن در ایران كه هزاران استاد مسلم متون عقلی و علوم فلسفی از حكمت الهی و انواع و اقسام علوم ریاضی و طب از این گوشه جهان برخاسته‌اند و جهان را به نور علم خود روشن نمودند و دوران تاریكی و ظلمت، چراغ روشنی بخش بوده‌اند، تأسف آور است. بی‌مبالاتی و بی‌فكری در نگهداری آثار و احیاء نام و نشان بزرگان علم و فضیلت منجر به غبن فاحش می‌شود.»
چهارم ـ استاد آشتیانی فقط احیا كننده متون عرفانی و فلسفی نیستند بلكه خود در این دو زمینه صاحب نظر و از حكمای برجسته معاصر محسوب می‌شوند. تحلیلات فلسفی و عرفانی ایشان نه تنها در كتبی به مانند هستی از نظر فلسفه و عرفان و شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحكم دیده می‌شود، بلكه بسیاری از مقدمه‌ها و حواشی ایشان بر متون عرفانی و فلسفی گذشتگان خود حائز ارزش فراوان فلسفی و عرفانی است.
كتاب هستی از نظر فلسفه و عرفان از منظر علامه رفیعی قزوینی :
فقیه، حكیم و فیلسوف بزرگ حاج سید ابوالحسن رفیعی قزوینی در مقدمه و تقریظی بر كتاب هستی از نظر فلسفه و عرفان فرموده‌اند:
«كتاب مستطاب هستی از نظر فلسفه و عرفان كه از افكار عالیه جناب مستطاب قدوه العلماء الراسخین و سید الحكماء المتألهین آقای آقا سید جلال الدین آشتیانی ـ دامت افاضاته ـ تراوش نموده، به قلم بلاغت شیم معظم له نگارش یافته، مورد مطالعه حقیر قرار گرفت. پس از تأمّل و تدبّر در مطالب و محتویات آن بر هر شخص هوشمند محقق و بصیر معلوم خواهد شد كه كتاب مزبور بهترین كتابی است كه در مباحث راجعه به وجود نوشته شده است. چه آن‌كه اكثر مباحث مشكله و معضله را به تحقیق وافی با بهترین اسلوب به مرحله وضوح رسانیده و جمیع نكات معنویه و صوریه را به كار برده‌اند، و در مقام ردّ اوهام قاصرین دقیقه‌ای از ذكر حقیقت مطلب فروگذار ننموده‌اند. لهذا بر طالبین معارف حقیقیّه لازم است كه كتاب مزبور را قدردانی نموده و در استفاده از تحقیقات آن غفلت نفرمایند. و هم از جناب مؤلف آن تقدیر و توقیر را به نحو كمال مراعات نمایند.»
بر این كتاب پرفسور هانری كربن و دكتر سید حسین نصر نیز مقدمه نوشته‌اند.
فهرست آثار گسترده آن فرزانه استاد، مجالی وسیع می‌طلبد كه ما در این كوتاه به شماری از آنها اشاره می‌كنیم.
بیشتر میراث معنوی او دارای چاپ‌های مكرر است و بوستان كتاب قم با همكاری هیئت تحقیقی فلسفی خود همه این آثار گرانقدر را با ویرایش جدید و با عنوان «آثار استاد آشتیانی» به چاپ می‌رساند كه تاكنون 20 جلد آنها ارائه شده است.
الف) تألیفات مستقل
· تفسیر سوره توحید، مشهد، مجله دانشكده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی، 1366ش.
· شرح بر زاد المسافر ملاصدرا، تهران، انجمن اسلامی حكمت و فلسفه ایران، چاپ اول، 1359.
· شرح حال و آراء فلسفی ملاصدرا، مشهد، انتشارات زوار، چاپ اول، 1339ش، تهران، نهضت زنان مسلمان، چاپ دوم (1360ش).
· شرح فصوص الحكم فارابی، مشهد، مجله دانشكده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی، 1353ش.
· شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحكم، تهران، چاپ اول، 1384هـ (1343ش)، چاپ دوم 1405هـ ، چاپ سوم (1370ش)، انتشارات امیر كبیر، چاپ چهارم (1372ش)، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
· هستی از نظر عرفان و فلسفه، مشهد، انتشارات زوار، چاپ اول، 1380 هـ (1338ش)، تهران، نهضت زنان مسلمان، چاپ دوم (1360ش)؛ چاپ سوم (1376ش).
ب) تعلیقات و تصحیحات و مقدمات آثار عرفانی و فلسفی
· 7. اثولوجیا (با تعلیقات قاضی سعید قمی)، افلوطین، تهران، 1396هـ ، (1359ش)، انجمن اسلامی حكمت و فلسفه ایران.
· 8 . اصل الاصول، ملا نعیما گیلانی، الف: تهران، 1357ش، انجمن اسلامی حكمت و فلسفه ایران، ب: مندرج در منتخباتی از آثار حكمای الهی ایران، جلد 3.
· 9. اصول المعارف، ملا محسن فیض كاشانی، مشهد، چاپ اول، 1359هـ (1354ش)، مؤسسه مطالعات اسلامی، چاپ دوم 1412هـ (1371ش)، انتشارات امیر كبیر.
· 10. انوار جلیه، ملا عبدالله زنوزی، تهران، چاپ اول 1359هـ (1354ش)، مؤسسه مطالعات اسلامی، چاپ دوم 1412هـ (1371ش)، انتشارات امیركبیر.
· 11. تحفه در مباحث علم، ملانظر علی گیلانی، الف: تهران، 1357ش، ب: مندرج در منتخباتی از آثار حكمای الهی ایران، جلد4.
· 12. تحفه المراد (شرح قصیده میرفندرسكی)، عباس شریف دارابی با شرح خلخالی و گیلانی، تهران، 1372ش، انتشارات الزهرا.
· 13. تفسیر فاتحه الكتاب، تهران، 1402هـ (1360ش)، انجمن اسلامی حكمت و فلسفه ایران.
· 14. تمهید القواعد، ابن تركه با حواشی آقا محمّد رضا قمشه‌ای و آقای میرزا محمود قمی، تهران، چاپ اول 1396هـ (1355ش)، چاپ دوم 1402هـ (1360ش)، انجمن اسلامی حكمت و فلسفه ایران.
· 15. رساله المشاعر، صدرالمتألهین، با شرح ملامحمّد لاهیجی، چاپ اول، 1384هـ (1343ش)، چاپ دوم (1360ش)، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ سوم (1376ش)، تهران، امیر كبیر.
· 16. رساله النصوص، صدرالدین قونوی با تعلیقات میرزا هاشم اشكوری، تهران، 1362ش، مركز نشر دانشگاهی.
· 17. رساله نوریه در عالم مثال، حكیم بهائی لاهیجی، تهران، چاپ اول، 1397هـ (1350ش)، انجمن فلسفه ایران، چاپ دوم 1404هـ (1351ش)، چاپ دوم (1362ش)، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
· 18. رسائل فلسفی (متشابهات قرآن ـ المسایل القدسیه ـ اجوبه المسائل)، صدرالدین شیرازی، مشهد، چاپ اول 1393هـ (1351ش)، چاپ دوم (1362ش)، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
· 19. رسائل فلسفی شامل رساله تحفه (ملانظر علی گیلانی) ـ رساله وحدت وجود (ملا علی نوری) ـ رساله بسیط الحقیقه كل الاشیا (ملا علی نوری).
· 20. رسائل وحدت وجود و بداء، سید محمّد كاظم عصار، تهران، 1389هـ (1348ش)، انجمن فلسفه ایران.
· 21. رسائل التوحید و النبوه والولایه، محقق قیصری.
· 22. شرح فصوص الحكم، مؤید الدین جندی (با همكاری دكتر ابراهیمی دینانی)، مشهد، 1361ش، انتشارات دانشگاه فردوسی.
· 23. شرح فصوص الحكم، محمّد داوود قیصری رومی، تهران، 1375ش، انتشارات علمی و فرهنگی.
· 24. شرح دعاء المعرفه، ملا محمّد علی فاضل خراسانی، مشهد، نشریه دانشگاه الهیات، ش 26/27(1357)، ص65 ـ 129 و ش 28 (1358)، ص 67 ـ 136.
· 25. شكوه شمس (سیری در آثار و افكار مولانا)، آن ماری شیمل، ترجمه حسن لاهوتی، تهران، 1367ش، شركت انتشارات علمی فرهنگی.
· 26. الشواهد الربوبیه، صدرالدین شیرازی با تعلیقات حكیم سبزواری، مشهد، چاپ اول 1386هـ (1346ش)، چاپ دوم، (1360ش)، چاپ سوم (1373ش)، بیروت.
· 27. قره العیون، ملامهدی نراقی، تهران، 1357ش، انجمن فلسفه ایران.
· 28. اللمعات الالهیه و الكلمات الوجیزه، ملااحمد نراقی، تهران، 1398هـ (1357ش)، انجمن فلسفه ایران.
· 29. لمعات الهیه، ملا عبدالله زنوزی، تهران، چاپ اول، 1395هـ ، انجمن فلسفه ایران، چاپ دوم (1361ش)، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
· 30. المبدء والمعاد، صدرالدین شیرازی، تهران، 1395هـ (1354ش)، انجمن فلسفه ایران.
· 31. مجموعه رسائل حكیم سبزواری، تهران، چاپ اول 1389هـ (1348ش)، چاپ دوم (1361ش)، انجمن فلسفه ایران، چاپ سوم 1412هـ (1370ش)، انتشارات اسوه.
· 32. المسائل القدسیه، صدرالدین شیرازی، مشهد، (1391هـ ، انتشارات دانشكده الهیات.
· 33. مشار الدراری (شرح تائیه ابن فارض)، سعید الدین فرغانی؛ تهران 1398هـ ، انجمن فلسفه ایران.
· 34. مصباح الهدایه الی الخلافه والولایه، امام خمینی، تهران، چاپ اول 1413هـ (1372ش)، چاپ دوم (1373ش)، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
· 35. المظاهر الالهیه، 1381هـ .
· 36. مكاتب عرفانی، سید احمد حائری و شیخ محمّد حسین غروی، تهران، نشریه جاویدان خرد، سال دوم، شماره اول.
· 37. منتخباتی از آثار حكمای الهی ایران، جلد اول، تهران، چاپ اول 1392هـ (1350ش)، انجمن دولتی ایران و فرانسه، چاپ دوم (1363ش)، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، شامل منتخباتی از میرداماد؛ منتخباتی از رساله صناعیه میرفندرسكی؛ آثاری از ملاصدرا؛ اثبات واجب از ملارجبعلی تبریزی؛ منتخباتی از عبدالرزاق لاهیجی؛ بخشی از تعلیقات شفا از آقا حسین خوانساری؛ رساله مسالك الیقین از ملا شمسا گیلانی.
· 38. منتخباتی از آثار حكمای ایران، جلد دوم، تهران چاپ اول 1359هـ (1354ش)، انجمن دولتی ایران و فرانسه، چاپ دوم (1363ش)، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، شامل: حاشیه بر شفا از سید احمد علوی عاملی؛ گزیده اصول المعارف از فیض كاشانی؛ شرح بر قبسات از محمّد بن علی رضا بن آقاجانی؛ رساله در صنوف الناس در معاد از حسین تنكابنی؛ رساله‌ای از قوام الدین رازی؛ المعارف الالهیه از محمّد رفیع پیرزاده؛ حاشیه بر شفا از ملا محمّد باقر سبزواری.
· 39. منتخباتی از آثار حكمای الهی ایران، جلد سوم، مشهد، 1355ش، با همكاری انتشارات انجمن فلسفه ایران، شامل: تعلیقات بر اثولوجیا از قاضی سعید قمی؛ زواهر الحكم از میرزا حسن لاهیجی؛ اصول الاصول از ملانعیما طالقانی؛ حاشیه بر شفا از بهاءالدین محمّد اصفهانی؛ شرح اسرار اسماء الحسنی از ملا عبدالرحیم دماوندی رازی.
· 40. منتخباتی از اثار حكمای الهی ایران، جلد چهارم، مشهد، 1357ش، با همكاری انتشارات انجمن فلسفه ایران، شامل: حكمت صادقیه از ملاحمزه گیلانی؛ رساله ثمره الفواد از ملااسماعیل خواجویی؛ رساله در حدوث دهری از ملااسماعیل خواجویی؛ رساله در مبداء و معاد از آقا محمّد بیدآبادی؛ قره العیون از ملامهدی نراقی؛ رساله در وحدت وجود از آخوند نوری؛ رساله تحفه در مباحث علم از ملانظر علی گیلانی.
· 41. نقد النصوص فی شرح نقش النصوص، عبدالرحمن به احمد جامی به تصحیح ویلیام چیتیك، تهران، چاپ اول 1397هـ (1356ش)، انجمن فلسفه ایران، چاپ دوم 1370ش)، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
· 42. هدایه‌الطالبین، حكیم سبزواری، مشهد 1347ش، انتشارات اوقاف خراسان.
· علاوه بر آثار فوق نوشته‌جات خطی زیادی از استاد وجود دارد كه چاپ و نشر هر بخش از آنها دریچه‌ای به افق جدیدی از تاریخ حكمت و عرفان ماست.
· ده‌ها مقاله و مصاحبه نیز از ایشان در مجلات و مطبوعات منتشر شده است، كه شمارش آن از حوصله این كوتاه خارج است.
منبع : www.hawzah.net