توجه و حضور قلب در نماز

1. برای این كه در نماز توجه و حضور قلب داشته باشیم چه باید كرد؟

« باید، ان شاء الله، با اطاعت خدا كم كم جهات ایمانی برای شما روشن شود. یعنی وجدان كنید كه خدایی هست، نه این كه فقط بشنوید. شنیدن تنها، چندان فایده ای ندارد. این كه آدم مطالب را بفهمد، غیر از شنیدن است. »

چگونگی تحصیل ایمان

2. چگونه باید جهات ایمانی را وجدان كرد؟

« از طریق بندگی خدا؛ یعنی باید عبادت خدا را كرد. باید به دستگاه خدا اخلاص پیدا كرد و كار را برای خدا انجام داد، حرف برای خدا زد، حركت برای خدا كرد. در این صورت، آنچه دیگران نمی فهمند شما می فهمید. »

كارها برای خدا

3. ما هر كاری می خواهیم انجام دهیم پس از بررسی می بینیم كه در آن ریا و شرك است.

« این ها مال ضعف ایمان است. همه كارها در اختیار خداست. بندگان خدا ابزارند، مثل ابزار نجاری، كار را ابزار نمی كند. مردم و مخلوقات خدا وسایل هستند.

گاهی ممكن است باد هم كارهای بندگان خدا را انجام دهد، آب هم این عمل را انجام دهد. اگر انسان این مطالب را فهمید و دانست كه همه كارها در اختیار خداست، آن وقت از بندگان خدا صرف نظر می كند. نه این كه با آن ها معاشرت نكند.

بلكه كارها را برای خدا انجام می دهد. یعنی اگر دو تا پرتقال به كسی دادید، برای خدا می دهید. نه برای این كه فردا به شما دو تا پرتقال بدهد. اگر به این نیت دادید، این معاوضه است. اگر كسی مرد خوبی باشد و شما مداحی او را بكنید، تا این كه او هم در جای دیگر مداحی شما را بكند، این همان بازیگری است. اگر به راستی مرد به درد بخوری است، باید از او تقدیر كرد. »

اثر نماز مقبول

4. خواندن نماز در پنج وقت بهتر است یا جمع كردن بین آن ها؟

« این موضوع از جزئیات است و زیاد مهم نیست. آنچه اصل و روح نماز است، این است كه اگر می خواهید بدانید نماز شما مورد قبول است یا نه، از این جا تجربه كنید؛ اگر دیدید نماز شما جلو دروغ و فساد و منكرات را می گیرد، بدانید نماز شما مقبول است. كار نماز این است، همان طور كه آتش می سوزاند و آب خاموش می كند، نماز هم انسان را از منكرات نجات می دهد. آن زمانی كه انسان به فكر منكر افتاد، اگر دید نمازش مانع دروغ گفتن اوست؛ به او گفت: تو كه نماز می خوانی و عبادت خدا را می كنی، این كار را نكن! و او این كار را نكرد، بداند نمازش مورد قبول است.

« ان الصلوه تنهی عن الفحشاء و المنكر »

در كلمات حضرت امیر علیه السلام آمده است كه:

« مَثل الصلوه مثل الحُمّة علی باب الرجل: مَثل نماز، مَثل حمام در خانه است.» انسانی كه پنج مرتبه در شبانه روز حمام می رود، آیا دیگر بدن او آلوده است؟ این نماز را هم اگر كسی آن گونه كه باید، انجام دهد، روحش را از كثافات و معصیت ها تطهیر می كند. اگر دیدید از معاصی پاك شدید؛ دروغ نمی گویید، خیانت نمی كنید، كلك و حقه بازی را كنار گذاشتید، بدانید نماز خوانده اید. وگرنه بدانید معلق بازی كرده اید، نماز نخوانده اید. »

دروغ بدتر از شرابخواری

5. توصیه ای بفرمایید؟

امام باقر(ع) فرمودند: « إن الله عزّوجلّ جعل للشّر أقفالاً و جعل مفاتیح تلك الأقفال الشراب و الكذب شرٌ من الشراب. »

خداوند برای معاصی و شرور، قفل هایی قرار داده است. باب دروغ و شرّ و معصیت خدا بسته شده است و قفل آن عقول انسانی است. اگر كسی هتاكی و سفاكی كند، خانه كسی را خراب كند، هر عاقلی به او می گوید: چرا این كار را می كنی؟! عقلش به او می گوید: چرا خانه مردم را خراب می كنی؟!

عقل ها همه مانع معصیت هستند ولكن كلید همه این قفل ها كه درب معاصی را بسته است، شراب است. انسان شرابخوار عقلش زایل می شود. عقل كه زایل شد، در برابر معاصی و شرور مانعی نیست. پس شراب، كلید همه قفل هاست. یعنی همه قفل ها را شراب باز می كند. آدم مست لایعقل، هر معصیت و خراب كاری را مرتكب می شود.

با این كه شراب این چنین سمتی دارد، « و الكذب شر من الشراب »؛ دروغ بدتر از شراب است؛ برای این كه شراب، عقل شرابخوار را در خطر می اندازد، ولی دروغ، عقول ذوی العقول را در معرض خطر قرار می دهد. ممكن است به خاطر یك دروغ هزاران نفر به اشتباه بیفتند. پس دروغ وضعش بدتر از شراب است. ان شاء الله موفق شوید كه جزء صدیقین شوید. »

بندگی خدا

6. بعضی اوقات كه انسان در خطر می افتد و هیچ راهی پیدا نمی كند، خدای خود را احساس می كند؛ چه باید كرد كه این حالت در حال اختیار هم برای انسان وجود داشته باشد؟

« بندگی خدا، بندگی خدا فقط نماز و روزه نیست؛ انسان باید در هر حركتی حساب خدا را داشته باشد. مثلاً اگر برای رضای خدا این جا آمده اید، این هم مثل عبادت و نماز است. یعنی هر كاری باید برای خدا باشد. باید از راه بندگی خدا رفت. »

اسلام، دین تعالی

7. توصیه ای بفرمایید تا عمل كنیم؟

« اگر این دو كار را انجام دهید، خیلی پیشروی كرده اید:

یكی این كه نماز را اول وقت بخوانید،

دیگر آن كه دروغ نگویید.

خیال نكنید ضرر می كنید. ان شاء الله مورد توفیقات خدا هم واقع می شوید و آن وقت اگر این كارها را كردید، فهم شما هم عوض می شود، یعنی درك دیگری پیدا می كنید.

الان شاید شما نتوانید این مطالب را از ما قبول كنید، ولی وقتی خودتان به آن رسیدید، قبول می كنید. وقتی وجدان شما مسأله را حل كرد، می بینید راست است و می بینید كه اسلام چه نعمت بزرگی برای بشر بوده است. و این بشر، روی همان هوی و هوس و شیطنت خودش، از آن بی بهره بوده است. پیامبر اسلام می خواهد همه به ستاره ثریا برسید؛ ولی این ها می گویند بگذارید ما برویم در یك منجلاب غرق شویم. »

اخلاص، حقیقت بندگی

8. شما فرموده بودید كه اگر انسان بندگی خدا كرد، نفس او الهی می شود، بفرمایید حقیقت بندگی چیست؟

« حقیقت بندگی، اخلاص است. یعنی اگر همه چیز و همه كار را برای خدا انجام دادید و بقیه را پوچ بدانید، این اخلاص و بندگی است. »

تزكیه نفس مقدمه فهم قرآن

9. برای فهم قرآن چه كنیم؟

« تزكیه و تهذیب در فهم قرآن بسیار دخیل است. البته تفاسیر هم خوب است. »

نشاط در نماز شب

10. ما برای نماز شب بلند می شویم و نماز شب هم می خوانیم، ولی نشاطی نداریم و خسته می شویم؟

« باید به خدا معرفت داشت. »

رضایت خدا

11. از كجا باید شروع كنیم؟

« دنبال هوی و هوس نروید، فقط رضایت خدا را در نظر بگیرید. »

اصل، در تهذیب نفس است.

12. تهذیب مقدم است یا تحصیل؟

« البته تحصیل هم برای تهذیب است. تهذیب، بندگی خداست. تهذیب بر همه چیز مقدم است. تحصیل و مطالعه هم برای تهذیب است. »

هوی و هوس، مانع نماز شب

13. شخص محترمی پرسید: نمی دانم چرا شب بیدار می شوم اما در رختخواب و بستر بیدارم و نمی توانم بلند شوم برای تهجد و نماز شب؟

آقا همانطور كه سرش پایین بود و به زمین نگاه می كرد با ناراحتی فرمود:

« هواها و هوسها غل و زنجیرمان كرده است. »

آن فرد محترم از این گفته گریه كرد.

صنوبر شو!

14. از آقا پرسیده شد: اشراف پیدا كردن بر مطالب و معارف در قرآن و حدیث و غیره چگونه حاصل می شود؟ پشت و روی عالم را دیدن با چه بدست می آید؟

آقا با لطافت و ظرافت پاسخ داد:

« صنوبر شو تا همه جا را ببینی! اگر بوته ای بودی فقط دور و بر خود را می توانی ببینی. »

( درخت صنوبر رشید و سر به آسمان كشیده است و از بالا اشراف به همه باغ و بستان و آنچه در او می گذرد دارد. برخلاف بوته كوچك كه روی زمین لمیده و تا شعاع محدودی اطراف خود را می نگرد. كنایه از اینكه ظرفیت خود را بالا ببر. ) [i] - [ii]